Zeven ontwikkelingen die er toe doen
Ik volg al enkele jaren econ blogger Noah Smith, bekend door zijn kennis van en interesse in wereldwijde economische ontwikkelingen. Hoewel hij al vele jaren blogt, is hij drie jaar geleden professioneel gaan bloggen met intussen 168.000 wereldwijde volgers en 11.500 betalende abonnees. Zijn visie, gebaseerd op vele contacten wereldwijd en zijn heldere observaties worden door steeds meer personen gewaardeerd en gevolgd. In zijn laatste blog kijkt hij terug naar 2023 en beschrijft de in zijn ogen zeven belangrijkste ontwikkelingen die in 2024 een belangrijke stempel op onze economie zullen drukken. In deze blog vertel ik – in mijn woorden – zijn observaties.
Weizenbaum van het MIT ontwikkelde in 1966 de eerste chatbox Eliza. Toen al dachten sommigen dat ze echt converseerden net een mens. Chatbots vorderden al die tijd langzaam, maar de release van ChatGPT op 30 november 2022 was een game changer: een robot die echt praatte als een mens. En in maart vrij snel een vervolg met GPT-4, een robot die praatte als een ‘redelijk slim mens’. Het succes van ChatGPT was mogelijk door doorbraken op het gebied van taalmodellen (Large Language Models) waardoor tekst en begrip veel beter koppelbaar werden. Een fantastisch taalgereedschap, maar blogs schrijven kunnen ze volgens Noah écht nog niet .
Zoals Noah stelt: GPT lijkt voor velen bijna magie. Een groot deel van de discussie rond AI concentreert zich dan ook op het risico dat het de mensheid zal aanvallen en misschien zelfs vernietigen. Net als Noah betwijfelt ik of de huidige generatie modellen daartoe in staat is, maar wat weten we zeker? Kan iemand dat voorspellen? Er is niet veel dat de veel mensen inhoudelijk kunnen zeggen over dit ‘X-risico’, wat mensen er natuurlijk niet van weerhoudt om er heel veel over te zeggen. Gaan we banen verliezen of juist – vergelijkbaar met wat werktuigmachines een eeuw geleden voor fabrieksarbeiders deden – nieuwe banen scheppen en de lonen verhogen?
Decennialang was China de motor van de mondiale economische groei – een onstuitbare motor van de industrialisatie die grondstoffen opzoog, de wereld overspoelde met goedkope en steeds geavanceerdere producten, een paar gelukkige buitenlandse kapitalisten rijk maakte en vele ongelukkige buitenlandse werknemers werkloos maakte. Afgelopen jaren leverde China industriële prestaties op ongekende schaal, door in slechts een paar jaar tijd het grootste hogesnelheidsspoorwegnetwerk ter wereld te bouwen, de mondiale auto-export te domineren en meer duurzame energie op te bouwen dan wie dan ook.
Het centrale industriebeleid zit het land nu echter in de weg. Het ‘Belt and Road’-initiatief werd een mislukking. In eigen land speelt het probleem van een opgeblazen vastgoedsector. Zorgen over de Chinese macht en militaire agressie maakten dat andere economieën zich ontkoppelden van China. Anno 2023 zijn die problemen niet meer te verhullen. De instortende vastgoedsector begint de rest van de economie mee te nemen. China lijkt haar plateau te hebben bereikt. Noah verwacht niet dat het land snel in verval zal raken, maar denkt wel dat de aandacht en het geld zullen gaan verschuiven naar de rest van Azië.
Renteverhoging schaadde de reële economie niet en droeg bij aan terugdringen van inflatie. Daling olieprijzen en einde van de laatste post-pandemische impact op toeleveringsketens, gaven de Fed een steuntje in de rug. Als gevolg hiervan draait de Amerikaanse economie op alle cilinders en groeit zelfs sneller dan de Chinese. Lage werkloosheid, lage inflatie, groeiende oorlogsindustrie en stijgende reële lonen brachten de VS sinds eind 2022 in een ‘Goudlokje-situatie’. Snelle technische vooruitgang doet de hoop op een Roaring Twenties-decennium herleven. Lange termijn trends zien er goed uit: rijkdom van middenklasse en arbeidersklasse stijgt sinds kort zelfs sterk. Ongelijkheid begint af te nemen en de millenniumgeneratie doet het beter dan de meesten van ons hadden gevreesd.
Veel mensen herkennen deze omslag nog niet. Consumentenvertrouwen is nog laag en veel analisten kunnen de ‘vibes’ niet verklaren. Noah vermoedt dat de zaken er best goed uitzien. Als de Fed zich veilig genoeg voelt, verlaagt ze binnenkort de rentetarieven en zal het nog sneller gaan. We zijn nog niet helemaal bij ‘Morning in America’ maar het is al wel vroeg in de ochtend. In dit ‘blue hour’, de korte periode voor zonsopgang dat het eerste licht je al een blik op de nieuwe dag geeft. Het vooruitzicht is – ondanks alle onzekerheden – niet slecht, integendeel.
De oorlog in Oekraïne kwam in een kostbare impasse terecht, de spanningen tussen de VS en China namen enigszins af, maar de oktoberoorlog explodeerde tussen Israël en Gaza. Het falen van Poetin in de oorlog in Oekraïne was een geopolitieke staatsgreep voor Amerika en zijn allianties; de oorlog tussen Israël en Gaza is slecht voor beide landen. In een wereld waar de Amerikaanse economische en militaire dominantie grotendeels is verdampt, zijn er geen oorlogen meer die Amerika kan voorkomen.
De concurrentie tussen de VS en de as China-Rusland – waartoe ook Iran behoort – is nog steeds veruit het belangrijkste geopolitieke verhaal. Niet alle conflicten over de hele wereld zijn nog uitvloeisels van de Tweede Koude Oorlog. Dit is een uitdaging die de VS en haar bondgenoten niet uit de weg kunnen gaan. De VS moet er vooral voor zorgen dat ze een oorlog met China over Taiwan of de Zuid-Chinese Zee kunnen afschrikken, zelfs als dat betekent dat we meer aan defensie moeten uitgeven. Dit vereist dat er door de VS minder aandacht wordt besteed aan het Midden-Oosten en meer aan Azië.
In 2023 ontdekte Amerika India. Een golf van diplomatieke initiatieven maakte duidelijk dat de twee landen bondgenoten aan het worden zijn met een gedeeld belang in de bescherming tegen de Chinese macht. Daarnaast kreeg India veel aandacht als investeringsbestemming. India heeft vier keer zoveel inwoners als de VS – sinds dit jaar het meest bevolkte land ter wereld – en velen van hen spreken Engels. Daarom worden Indiërs steeds belangrijker voor Engelstalige online media. Tegelijkertijd is India één van Amerika’s grootste bronnen van immigratie, vooral van de hoogopgeleide variant. De grote vraag is of India succesvol kan industrialiseren. Een krachtig groeibevorderend beleid is nodig, vooral op het gebied van onderwijs, deregulering en een voortdurende focus op infrastructuur.
De ineenstorting van de Silicon Valley Bank, die een kleine golf van faillissementen van middelgrote regionale banken teweegbracht, gaf angst voor een financiële crisis. Gelukkig kwam de overheid zeer snel tussenbeide en deed precies wat zij moest doen door tijdelijk ongedekte deposito’s bij de SVB en andere falende banken te garanderen en een leenfaciliteit te openen. Dit maakte een einde aan de bankenpaniek, precies zoals de economische theorie had voorspeld. In feite heeft de Amerikaanse economie als geheel zowel de ineenstorting van de technologiebanken als de meer algemene crisis die zich sinds eind 2021 in de technologie-industrie heeft voorgedaan, op professionele wijze van zich afgeschud.
In 2024 zullen op zijn minst de Amerikanen zich beter gaan voelen over de economie. Ook technologisch is Noah optimistisch en we zullen hier nog steeds vooruitgang boeken die hij in zijn jaarlijkse techno-optimistic post zal verwoorden. Het is nog steeds een opwindende, gekke, fascinerende wereld en laten we hopen dat dit positivisme ook overslaat naar Europa.
