Young man, go west…

Dit advies over de meest geschikte vestigingsplaats voor uw toekomstige plannen is intussen al meer dan anderhalve eeuw oud[*1], maar blijft even pertinent als destijds. Om volledig aangepast te zijn aan de actuele situatie, moet deze goede raad enkel genderneutraal worden gemaakt en moet de leeftijdsdiscriminatie worden verwijderd. Er zijn (helaas) steeds meer redenen waarom het oude continent verder wegzinkt in het drijfzand van interne geografische tegenstellingen en zijn inhaalbewegingen op de VS telkens ziet stranden in regelneverij en onderling wantrouwen. Het groeipotentieel van Europese bedrijven blijft al decennia onder zijn doelstellingen door substantiële onderinvesteringen in belangrijke sectoren, zeker wat betreft Research & Development inspanningen. Door een gebrek aan vertrouwen in eigen potentieel ontstaat er een manifest tekort aan Venture Capital. Omwille van de inefficiëntie en fragmentatie van de financiële markten geraken groeigerichte bedrijven en KMO’ s slechts moeizaam aan de nodige financiering terwijl grotere bedrijven in hun expansie beknot worden door verregaande anticoncentratiemaatregelen. Hiermee wordt de consument op korte termijn wellicht afgeschermd van te machtige (Europese) bedrijven die anders de prijs van hun eindproducten ongestoord zouden kunnen verhogen, maar wordt tegelijk het pad geëffend voor niet-Europese bedrijven die wél ten volle hun schaalvoordelen benutten.

Door een gebrek aan doortastendheid en flexibiliteit vertoont Europa een veel grotere kwetsbaarheid voor externe economische schokken dan de VS. De financiële crisis van 2008 veroorzaakte (tot vandaag) veel diepere economische schade dan aan de overzijde van de Atlantische plas en dit werd nog verergerd door het interne gekibbel tussen de lidstaten, wat uitmondde in de zeer gevaarlijke, existentiële crisis van de eurozone in 2011. Uiteindelijk gered door de moedige beslissingen van de toenmalige ECB-voorzitter, die nu bij het grof straatafval van Rome terug te vinden is[*2]. Dat het renteverschil met Duitsland intussen niet nog meer is opgelopen dan nu het geval is geweest, valt voornamelijk toe te schrijven aan de ECB die zich zeker nu geen nieuwe eurozone crisis kan veroorloven.

De sterk geconcentreerde afhankelijkheid van Russisch gas reduceert de geopolitieke impact van Europa tot een minimum, zelfs met betrekking tot een militair conflict in haar eigen achtertuin. Dit maakt zowel de consument als de industrie in Europa extreem kwetsbaar voor de cynische, tactische zetten van het Kremlin op het geopolitieke schaakbord. De kraan waarmee de gastoevoer wordt geregeld, is het belangrijkste wapen van Rusland geworden.

De oplopende inflatie dwingt de Amerikaanse centrale bank echter tot rabiate maatregelen. Door het peil van haar beleidsrente op 27 juli voor een tweede keer te verhogen met een snok van 75 basispunten gaat de Fed (veel) sneller te werk dan dat in het verleden het geval is geweest. In Europa blijkt de grootste groei (voorlopig) te worden gerealiseerd in de industriële sectoren.

Uit de (schaarse) begeleidende commentaren van Fed-voorzitter Powell kon worden afgeleid dat het voorziene traject van renteverhogingen licht neerwaarts werd bijgesteld. De economie is immers intussen in belangrijke mate afgekoeld. Het Amerikaanse BBP kende opnieuw een terugval met 0,2 % over het tweede kwartaal van dit horrorjaar. Deze, scherper dan verwachte, krimp van de economie zal de Fed tot meer voorzichtigheid aanmanen.

Met een voorziene stijging van de beleidsrente met een half procent in september, telkens gevolgd met een kwart procent in november en december, zal het kortetermijntarief van de Amerikaanse centrale bank een piek bereiken van 3,25 %. Vanaf het derde kwartaal van 2023 worden zelfs opnieuw rentedalingen in het vooruitzicht gesteld.

Voor de economische impact van een recessie in Europa valt echter meer te vrezen. Enkel mits een klein mirakel kan een scenario met substantieel negatieve economische cijfers in 2023 vermeden worden. Enerzijds belet dit de ECB om haar rentewapen ten volle in te zetten tegen de voortwoekerende inflatie, anderzijds is dat niet eens zo erg. De huidige opstoot van het prijsniveau is immers grotendeels gerelateerd aan de ontwikkeling van de energieprijzen, wat enkel tot bedaren kan worden gebracht door geopolitieke ontspanning. Intussen is alleszins de kans op scherpe rentestijgingen in de eurozone in belangrijke mate afgenomen (maar een verdere stijging met 50 basispunten tegen het jaareinde blijft het meest realistische uitgangspunt).

De kerninflatie lijkt voorlopig te bekoelen en uit de verwachte inflatie over de komende 5 jaar kan de verwachting worden afgeleid dat in 2023 de energieprijzen drastisch zullen afnemen. De gasprijzen nemen echter een steeds dreigender dimensie aan. De voedsel- en grondstoffenprijzen bevinden zich (in US dollar termen) intussen op een lager niveau dan voor de inflatie. De COVID 19-cijfers lieten de laatste week een opmerkelijke daling van het aantal besmettingen optekenen maar het virus plant een grote aanval in het najaar.

Het geopolitieke conflict deint intussen echter uitzichtloos verder. Rusland staat klaar om de hele Donbas-regio met een tangbeweging in te nemen, terwijl Oekraïne zich sterk genoeg waant om de Zuidelijke stad Kherson te heroveren en vervolgens uit te bouwen tot een bolwerk om de levensbelangrijke kuststrook aan de Zwarte Zee te verdedigen. Beide partijen geloven nog te veel in hun eigen kracht om naar de onderhandelingstafel te komen.

[*1] We verwijzen naar ene Horace Greeley, journalist bij de New York Daily Tribune in 1865. Maar zoals steeds met beroemde uitspraken: Dat blijkt dan weer niet waar te zijn …

[*2] Opgeofferd aan de kortzichtige opportuniteitsdrang van enkele regeringspartijen die politieke buit ruiken en verkiezingen uitlokken, precies op een moment dat Italië kreunt onder de inflatie, stijgende rente en een economische recessie niet meer kan vermijden.

Stefan Duchateau