Wie bestrijdt de maffia-magistraten?

Allen Calberson

Rechters en procureurs die zich op een structurele manier schuldig maken aan omkoping en andere vormen van corruptie mogen we terecht als maffiosi omschrijven. Want het gaat tenslotte over georganiseerde misdaad met vertakkingen binnen het overheidsapparaat. En dat is maffia. De structurele corruptie van de maffia-magistraten binnen de Belgische justitie vreet aan onze rechtsstaat en heeft dramatische gevolgen. Deze vorm van criminaliteit moet absoluut worden aangepakt. Maar gebeurt dat ook? Wie bestrijdt de maffia-magistraten?

De eerste die in beeld komt wanneer er iets misloopt binnen justitie is de minister van Justitie. En dat is vreemd. Door de scheiding der machten heeft de minister van Justitie vrijwel geen enkele zeggenschap over het doen en laten van de magistraten. De enige manier waarop de minister van Justitie invloed kan uitoefenen op de rechtsgang is via zijn positief injunctierecht. Dat recht laat de minister toe een procureur de opdracht te geven een bepaalde zaak te onderzoeken en eventueel te vervolgen. In theorie zou de minister van Justitie dus gebruik kunnen maken van dit recht om corruptiezaken waarbij magistraten betrokken zijn te laten onderzoeken.

In de praktijk gebeurt dit echter nooit. Het gebruik van het positief injunctierecht om de corruptie bij justitie te onderzoeken zou door de magistratuur als een regelrechte aanval op hun onafhankelijkheid beschouwd worden. En een minister van Justitie wil koste wat het kost vermijden dat de magistratuur zich tegen hem keert. Want de minister is door de scheiding der machten immers volledig afhankelijk van de goodwill van de magistratuur om iets te kunnen realiseren. Klachten over de corruptie bij justitie worden daarom steevast door de minister weggewimpeld met het argument dat de minister niet tussenkomt in individuele dossiers. Maar als de corruptie bij justitie niet zwaar genoeg weegt om gebruik te maken van het positief injunctierecht, wat dan wel? De corruptie bij justitie ondergraaft de relevantie van al het andere werk binnen justitie. Je zou dus mogen verwachten dat de minister van Justitie de corruptie daarom prioritair zou aanpakken. Blijkbaar niet.

Magistraten

Kan de corruptie dan niet aangepakt worden door integere elementen binnen de magistratuur zelf? Theoretisch zou dat kunnen. Maar corruptiezaken waar magistraten bij betrokken zijn moeten altijd behandeld worden door de procureur-generaal. Dat beschreven we reeds in ons stuk Schaf de doofpotwet af. Of de corruptie binnen justitie aangepakt wordt hangt dus volledig af van het college van de 5 procureurs-generaal. En die gedragen zich helaas eerder als de ridders van de Ronde Doofpot dan als voorvechters van de rechtsstaat. Het feit dat justitie rechter en partij is voor de eigen corruptie maakt een aanpak van deze corruptie extreem onwaarschijnlijk. Wolven eten geen wolven.

En wat dan met de Hoge Raad voor de Justitie, afgekort HRVJ? Kan de HRVJ niets doen tegen de corruptie? De HRVJ is helaas meer van hetzelfde. De castraatmagistraten die voor een aantal jaar bij de HRVJ geparkeerd worden, gaan zich echt niet uitspreken tegen hun collega’s. Waarom zouden ze? De HRVJ kan enkel wat adviezen formuleren en heeft geen enkele macht. Dus het enige wat leden van HRVJ met een kritische houding kunnen bereiken is zichzelf brandmerken als nestbevuiler. Om dan daarna terug te keren naar de magistratuur? Think again.

Politici

Kan de politiek misschien iets doen tegen de structurele corruptie binnen justitie? Het parlement zou bijvoorbeeld een parlementaire onderzoekscommissie kunnen opstarten om de corruptie bij justitie te onderzoeken. Daarna zou men op basis van de bevindingen van die commissie een aantal wetgevende initiatieven kunnen nemen om de schrijnende corruptie terug te dringen. Het afschaffen van de doofpotwet zou alvast een eerste stap kunnen zijn. Het installeren van een onafhankelijke controle op justitie een noodzakelijke tweede stap.

Maar welke politicus gaat zijn nek uitsteken om de corruptie bij justitie aan te pakken? Politici vrezen al snel te worden gebrandmerkt als iemand die de rechtsstaat wil ondermijnen door de scheiding der machten niet te respecteren. Elke politicus die kritiek uit op justitie wordt al snel teruggeblaft met het argument van de scheiding der machten. Weinig politici zullen bereid zijn zich in een dergelijk politiek mijnenveld te begeven. En voor een parlementaire commissie heb je een meerderheid nodig die dit probleem wil aanpakken. Een parlementaire onderzoekscommissie voor de bestrijding van de corruptie bij justitie wordt daardoor wel erg onwaarschijnlijk.

Bovendien doen een aantal politici zelf een beroep op corrupte magistraten om hun onfrisse zaakjes toe te dekken. En zij zijn niet de enigen. Al diegenen die belang hebben bij een corrupte justitie of er zelf deel van uitmaken zullen ongetwijfeld alles in het werk stellen om de oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie te verhinderen. Van de politiek hoeven we dus op korte termijn niet veel heil te verwachten. Politici zullen pas bereid zijn de corruptie bij justitie aan te pakken als de maatschappelijke druk om er iets aan te doen heel groot is. Dat is momenteel niet het geval.

Advocaten

Advocaten zouden het voortouw kunnen nemen in de strijd tegen de corruptie binnen justitie. Door het omkopen van rechters wordt het werk van de eerlijke advocaten immers volstrekt irrelevant. Ze mogen zich de ziel uit het lijf pleiten en karrevrachten bewijsstukken aanvoeren. Maar op het einde wint toch altijd de omkoopadvocaat. Eerlijke advocaten hebben er dus alle belang bij dat de corruptie bij justitie wordt aangepakt.

Maar helaas zijn advocaten voor hun broodwinning volledig afhankelijk van de magistratuur. Ze hebben de goodwill van rechters en procureurs nodig om hun cliënten verder te helpen. Advocaten doen er dan ook alles aan om magistraten gunstig te stemmen. Een advocaat die zich opwerpt als een corruptiejager kan zijn toekomst wel vergeten. Want zelfs de meest integere rechters en procureurs zullen het niet prettig vinden dat iemand hun beroepscategorie door het slijk haalt. Rechters en procureurs van corruptie beschuldigen is voor een advocaat dus geen optie.

Journalisten

Gelukkig zijn er nog journalisten om de corruptie binnen justitie aan te klagen. Deze onverschrokken voorvechters van het vrije woord nagelen elke maffia-magistraat meedogenloos aan de schandpaal. Ja, toch? Helaas. Ook hier moeten we u weer teleurstellen. Om te beginnen wagen de meeste journalisten zich niet aan gerechtelijke verslaggeving. Als het over justitie gaat zullen ze steeds doorverwijzen naar hun gespecialiseerde collega’s, de gerechtsjournalisten.

Maar voor gerechtsjournalisten geldt zowat hetzelfde als voor advocaten. Voor hun broodwinning zijn zij min of meer afhankelijk van de protagonisten binnen het gerechtelijk theater: Magistraten en advocaten. Gerechtsjournalisten die zich opwerpen als corruptiejager riskeren dus hun belangrijkste informatiebronnen te verliezen. Daarom beperken de meeste gerechtsjournalisten zich tot de rol van justitiewoordvoerder. Ze baseren hun verslaggeving vrijwel uitsluitend op de publieke communiqués van justitie, de vonnissen en arresten. Kritische verslaggeving over het onderzoek of de procesvoering is uit den boze. Corruptie en mensenrechtenschendingen door magistraten al helemaal. Gerechtsjournalisten zijn bang om last te krijgen of hun carrière naar de vaantjes te zien gaan. Ze overleven door zelfcensuur.

In hun rol van justitiewoordvoerder gaan gerechtsjournalisten vaak erg ver. Wanneer er iets misloopt bij justitie, nemen de magistraten daarvoor zelden de verantwoordelijkheid. Hun geliefkoosde strategie om de aandacht af te leiden van het eigen falen is om de politiek met de vinger te wijzen. De magistratuur plaatst zichzelf graag in de slachtofferrol en verwijst dan naar een schrijnend gebrek aan middelen. En daar komt de gerechtsjournalist weer in beeld. Die mag dan opdraven om te berichten over schimmelkamers, stroomonderbrekingen of lekkende ramen. Kijk eens in wat voor erbarmelijke omstandigheden wij bij justitie moeten werken! Aandacht afgeleid, mission accomplished. Met dank aan de gerechtsjournalisten.

De Vlaamse media zijn overigens een permanente propagandamachine voor de magistratuur. Aan de lopende band zijn er reality reeksen en praatprogramma’s die de illusie van de integere en rechtvaardige justitie moeten in stand houden. Iedereen komt aan bod: Strafpleiters, forensisch pathologen, rechters, procureurs, noem maar op… Maar over corruptie wordt niet gesproken. Geen woord. Op de internetfora van belangrijke Vlaamse media gaat de bescherming van de maffia-magistraten zelfs nog een stapje verder. Internetposts die nog maar durven suggereren dat er bij justitie sprake zou kunnen zijn van corruptie of incompetentie worden actief verwijderd. Ook al wordt de kritiek heel voorzichtig en genuanceerd geformuleerd, de posts worden verwijderd. Van zelfcensuur naar censuur is voor de Vlaamse media maar een kleine stap. Kritiek op justitie is not done. Van journalisten en bij uitbreiding de volledige Vlaamse media hoeven we dus niet veel te verwachten.

De auteur Allen Calberson is een bestrijder van onrecht binnen het justitiële apparaat in België en hij gebruikt hiervoor de website www.justcorrupt.org