Software en vaste waarden

Waarom heet software eigenlijk zo? Een simpele en logische verklaring is, omdat het de tegenhanger is van hardware. Maar er is meer aan de hand. Voor de gebruiker is hardware zichtbaar, software is dat niet. Hardware is niet flexibel, software is dat wel. Het moet aanpasbaar zijn aan ontwikkelingen in de hardware, aan het operating system in de hardware, maar ook aan tal van externe factoren, zoals aanpassingen aan (nieuwe-) functionaliteit, wet- en regelgeving, infrastructuur etc… Kortom: software is onzichtbaar, uiterst flexibel en daarom zeer onderhoudsgevoelig. Daarom is software de tegenhanger van hardware. Maar wat nodig is voor onderhoud, de broncode, heeft de gebruiker niet. Dat is een los eindje. Hij is dus al snel zeer afhankelijk van (de goede werking) van software en van zijn leverancier. Ook op het gebied van rechtszekerheid zijn er losse eindjes aan het product software. Dat heeft vooral te maken met het auteursrecht en de toepassing daarvan. Tegenover zoveel onzekerheid kan de gebruiker van software dus wel wat vastigheid gebruiken. 

Welke vaste waarden worden hier bedoeld? Dat zijn bewezen en vertrouwde vaste waarden, veelal ontstaan vóór het informatietijdperk. Denkt u aan wet- en regelgeving, van oudsher bewezen nuttige en gerespecteerde beroepen zoals notaris en accountant, de professionele kenmerken die voor dat soort beroepen zijn ontwikkeld zoals beroeps- en gedragsregels, tuchtrecht en een verplichte beroepsaansprakelijkheidsverzekering.

Natuurlijk moeten deze vaste waarden worden aangepast voor gebruik in de informatiemaatschappij. Soms wordt dat al gedaan voor ons. Zoals de wetgever, die in 1994 heeft besloten dat software onder de auteurswet valt, die stamt uit 1912! En er komt voortdurend nieuwe wet- en regelgeving bij. Denkt u aan veel bewaarplichten die op gegevens rusten en privacywetgeving (recent de AVG).

Voor veel beroepen geldt, dat de beroepsbeoefenaren zichzelf moeten ontwikkelen of specialiseren in de uitoefening van hun beroep in de informatiemaatschappij. Een mooi voorbeeld is de IT-notaris. Dit oude beroep is geregeld in de wet op het notarisambt. De Wna. Daarin worden beroepskenmerken vastgelegd die uiterst bruikbaar zijn in de informatiemaatschappij. Zo kan de standplaats van de notaris niet failliet gaan (het protocol), en heeft zijn akte dwingende rechtskracht (die kun je dus niet aanvechten!). Overigens, pas sinds 2012 bestaat de specialisatie IT-notaris.

Waarom is het gebrek aan toepassing van de vaste waarden op software zo ernstig? Software is een product. En in de informatiemaatschappij draait het in tal van branches in meerdere of mindere mate om software. De meest betrokkenen zijn natuurlijk de softwareontwikkelaars (licentiegevers) en de software gebruikers (licentienemers). Maar op het product software (of eigenlijk de broncode) wordt ook pandrecht gevestigd door banken. En verzekeraars krijgen met het product software en de betrokken dienstverleners te maken met beroepsaansprakelijkheid, bij de gebruikers gaat het dan om bestuurdersaansprakelijkheid. En zo zijn er nog veel meer raakvlakken met het verzekeringsvak.

Henri Hensen