Geert Haisma
Verleden maand (januari) heeft het World Economic Forum de nieuwe Global Risk lijst 2023 gepubliceerd. Elk jaar zijn er mutaties in deze risicolijst, maar dit jaar valt op dat er hele grote wijzigingen zijn en dat ‘oude’ risico’s uit het verleden terug zijn van weggeweest. Zoals een nucleaire dreiging die sinds de koude oorlog niet meer zo groot is geweest. Het nummer 1 risico van verleden jaar, infectieziekten, komt helemaal niet meer voor in de top 10. Concentratie van macht bij grote bedrijven stond verleden jaar nog in de top 5, maar is vervangen door geo-economische macht van landen. Opmerkelijk is ook dat terroristische aanvallen niet meer in de top 10 staan. Het risico van cybercrime blijft redelijk gelijk in de top 10. Met stip op 1 ‘Cost of living crisis’. Waar we ons verleden jaar nog druk maakten om digitale ongelijkheid, de kloof tussen digitaal vaardige en minder vaardige mensen, maken we ons dit jaar vooral zorgen of we überhaupt de rekeningen nog wel kunnen betalen. De ‘cost of living crisis’ is met stip op nummer 1 binnengekomen en geeft een wereldwijde tendens aan van een krimpende middenklasse en groeiende groep aan de onderkant van de maatschappij. Dit risico hangt sterk samen met ‘Erosie van sociale cohesie en sociale polarisatie’ en met de ‘Failure to mitigate climate change’. Voor grote groepen mensen die amper de rekeningen kunnen betalen zal het lastig, zo niet onmogelijk worden een bijdrage te leveren aan investeren in verduurzaming.
Ook opvallend is de sterke toename van het klimaatrisico. Verleden jaar stond er één risico in de top 10 die over 5-10 jaar impact kon hebben. Nu staan er vijf klimaatrisico’s in de top 10 die allemaal op korte termijn spelen volgens het World Economic Forum.
De risico’s zijn in de tabel hierboven grofweg ingedeeld in een viertal soorten: klimaat, samenleving, geopolitiek en technologie.
• Groen heeft betrekking op klimaat;
• Oranje heeft betrekking op sociaal-economisch / samenleving;
• Rood heeft betrekking op geopolitieke bedreigingen;
• Blauw heeft betrekking op technologie.
Uit het overzicht blijkt dat het klimaatrisico in zijn algemeenheid is toegenomen. Met name ook de extreem weer ontwikkelingen en het falen van de mensheid om de benodigde klimaataanpassingen te realiseren. Dit jaar zijn de grote risico’s ook wat nauwkeuriger gedefinieerd, waardoor ze soms zijn opgesplitst waardoor er meerdere risico’s binnen een categorie ontstaan, zoals bijvoorbeeld bij klimaat.
Verschil publiek en privaat
De risico’s zijn gewaardeerd door tal van overheidsofficials en captains of industry. In de waardering valt op dat dat overheden de financiële risico’s, zoals ‘schuldencrisis’ en ‘stijgende inflatie’ hoog waarderen. Bedrijven scoren beduidend hoger op ‘cybercrime’ en klimaatrisico’s. Beide groepen hebben de ‘Cost of living’ op 1 staan.
Het door beide groepen zo nadrukkelijk op plaats 1 benoemen van de ‘Cost of living’ geeft aan dat we met moeite ons hoofd boven water kunnen houden of ons weinig extra’s kunnen veroorloven. Qua welvaart gaan we daarmee terug in de tijd. Tegelijkertijd heeft dit risico ook impact op de ontwikkeling van de economie, want als we minder kopen zal de economie (productie) ook minder hard groeien. Ook kunnen mensen minder of niet investeren in duurzaamheid, wat de klimaatrisico’s niet ten goede komt.
Kortom, de top 10 risico’s 2023 is een lijstje risico’s met sterke onderlinge samenhang die een directe bedreiging vormen voor ons leven, onze welvaart en ons klimaat. Als we niets aan deze risico’s doen, dan vervallen we in een negatieve spiraal of komt er wellicht een ‘point of no return’ zoals sommigen voorspellen voor het klimaat. Er ligt daarmee een grote druk en een grote uitdaging om het tij te keren.
Wat eraan te doen?
Als je kijkt naar het lijstje risico’s moge duidelijk zijn dat dit geen risico’s zijn die je even afdekt met een beheersmaatregel als bijvoorbeeld een verzekering. Voor landen, organisaties en inwoners hebben deze risico’s allemaal externe oorzaken die niet eenvoudig zijn te beheersen. Toch hebben de opstellers van de lijst ideeën over hoe je met deze risico’s kunt omgaan. In het tweede deel van deze blog wordt hier nader op ingegaan.
De auteur, Geert Haisma, is docent Succes en Risk Management bij Twente University en tevens blogger op het Risk & Compliance Platform Europe.
