Michel Klompmaker
We spraken onlangs weer eens met Pieter Lakeman, de nestor op het gebied van toezicht in Nederland buiten de officiële toezichthoudende instanties zoals de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en De Nederlandsche Bank (DNB). Gepokt en gemazeld door zijn tientallen jaren ervaring stuitte hij onlangs weer eens op twee Nederlandse banken, dit keer de Rabobank en Triodos Bank. Het betreft twee separate issues waarover we met Lakeman in gesprek gingen. Pieter Lakeman is zoals bekend oprichter en voorzitter van SOBI, de Stichting Onderzoek Bedrijfs Informatie. Lakeman is van oudsher bekend vanwege zijn procedures tegen beursgenoteerde ondernemingen, die hun jaarrekeningen naar zijn oordeel onjuist hadden opgesteld. In het kielzog daarvan werden ook accountantsorganisaties geconfronteerd met SOBI. Maar ook de voormalige CEO van de ING Bank Ralph Hamers zal zich de naam van Pieter Lakeman nog wel herinneren.
De aanleiding voor wat betreft het gesprek over de Rabobank was het artikel uit Het Financieele Dagblad (FD) van 4 november jongstleden met het nieuws dat de Rabobank stevig verdiend heeft aan “ontbossing” van het tropisch regenwoud in Zuid-Amerika waar de bank sinds 1989 actief is.
Wat zijn wat jou betreft de meest opmerkelijke issues uit het hierboven genoemde artikel uit het FD?
Pieter Lakeman: “Al eerder werd aangenomen dat de Rabobank een rol speelt als financier bij de ontbossing in Zuid-Amerika. Het meest schokkende vind ik dat de Rabobank op de hoogte was van het feit dat zij als bank honderden bedrijven financierde die in strijd met de lokale regelgeving bossen vernietigden. Niet voor het goede doel, maar om daar grof geld mee te verdienen. En dat terwijl men in Nederland zich tegelijkertijd als een fatsoenlijke bank tracht voor te doen, onder andere via gelikte reclamecampagnes. Dat is naar mijn overtuiging niet eerlijk tegenover de klanten van de Rabobank die met een correcte bank in zee gegaan zijn.”
Tja, maar hoe zit het dan met de toezichthoudende instanties?
Pieter Lakeman: “Laat ik in dit verband maar beginnen met wat er op de website van de AFM zelf staat. “De AFM houdt toezicht op de financiële markten: op sparen, beleggen, verzekeren, lenen, pensioenen, kapitaalmarkten, assetmanagement en accountantsorganisaties en verslaggeving. Het is belangrijk dat het publiek, het bedrijfsleven en de overheid vertrouwen hebben in de financiële markten. En dat de markten op een duidelijke en eerlijke manier werken.” De vraag is waarom de AFM kennelijk niet heeft ingegrepen. Belangenverstrengeling lijkt mij niet bij voorbaat uitgesloten, maar gebrek aan intellectuele capaciteiten of ongeïnteresseerdheid van één of meer functionarissen lijkt mij aannemelijker.”
Wat zouden de gevolgen kunnen zijn voor de Rabobank?
Pieter Lakeman: “Nu de vergrijpen feitelijk aangetoond zijn kan de AFM alsnog maatregelen nemen. Voor de Rabobank is dat geen nieuwe ervaring. Tien jaar geleden was de bank als enige Nederlandse bank die bij de Libor fraude betrokken was. De bank fraudeerde jarenlang met interbancaire rentetarieven en mocht een boete van maar liefst 774 miljoen euro betalen. Zoals je weet Michel is dit record in 2018 nipt met 1 miljoen verbeterd toen de door Ralph Hamers geleide ING Bank wegens witwassen een boete van 775 miljoen euro kreeg.”
Tot zover deze grootbank uit Utrecht, dan nu even over die kleinere bank, Triodos Bank.
Pieter Lakeman: “De vraag is of een kleinere bank als Triodos Bank eerlijker is? Ik wil daar wel het volgende over opmerken. Zoals bekend had Triodos Bank geen aandelen maar uitsluitend certificaten van aandelen uitgegeven. Rabobank, die lang geleden aanzienlijk minder voor de certificaten had betaald, is al geruime tijd de grootste certificaathouder. Sinds 2007 hebben ruim 40.000 kleine, niet-professionele certificaathouders tezamen voor bijna een miljard euro aan certificaten Triodos Bank gekocht. In alle koopovereenkomsten was bepaald dat Triodos de certificaten desgewenst tegen de zichtbare intrinsieke waarde zou terugkopen. Tot de bank in januari 2021 plotseling bekend maakte dat zij deze verplichting aan haar laars zou lappen. Dit was een massale contractbreuk. De kleine certificaathouders hadden tezamen een potentiële vordering op Triodos Bank van inmiddels een miljard euro. Die kunnen ze na deze contractbreuk niet meer incasseren.”
Dan ook hier onze vraag aan jou, wat zijn de gevolgen en hoe zouden de toezichthouders hierop moeten reageren?
Pieter Lakeman: “Blijkbaar redde Triodos Bank met deze actie voorlopig haar eigen financiële leven, maar de certificaathouders die veelal hun pensioengelden op deze manier bij Triodos Bank hadden opgespaard zijn extreem onfatsoenlijk behandeld. Dat een bank op deze manier blijkbaar al haar verplichtingen met één klap aan de kant veegt is uniek en extreem oneerlijk. Ik zou dan ook zeggen werk aan de winkel voor de AFM, maar als Triodos Bank deze maatregel niet zou hebben genomen en op eigen kracht had moeten doorgaan dan zou zij wellicht ten onder zijn gegaan. Een bank die zich op deze wijze financieel overeind houdt hoeft misschien niet op kritiek van de DNB te rekenen. Daar komt bij dat de macht van DNB sinds 2007 steeds verder is gegroeid. Het lijkt er soms op alsof alle belangrijke maatregelen die een bank wil nemen eerst door DNB moeten zijn goedgekeurd. Maar zeker is dat nieuwe bestuurders en commissarissen van banken, alvorens zij in functie treden, door DNB goedgekeurd moeten worden. Peter Blom, de CEO onder wiens leiding de massale contractbreuk was voorbereid en is uitgevoerd, werd enkele maanden later tot lid van de Raad van Commissarissen van DNB benoemd. Het lijkt er op dat DNB geen bezwaar had tegen de massale benadeling van duizenden kleine certificaathouders.”
Welke toezichthouder is er nu volgens jou aan zet?
Pieter Lakeman: “Het interessante feit doet zich nu voor dat toezichthouder AFM maatregelen tegen Triodos Bank lijkt te moeten nemen wegens feiten en daden die impliciet en/of expliciet door de andere toezichthouder DNB zijn goedgekeurd. Maar de vraag is of de AFM dit werkelijk gaat doen of blijft het bij wat intern gemompel op het hoofdkantoor van de AFM.”
