Banken zijn zoals bekend verplicht hun klanten te screenen en te monitoren op de risico’s van witwassen en financiering van terrorisme. De Nederlandsche Bank (DNB) houdt hierop toezicht. De handhaving van de antiwitwasregels heeft de afgelopen tijd veel aandacht gekregen en stond centraal in de rechtszaak tussen bunq en toezichthouder DNB, waarin het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) op 18 oktober jongstleden in hoger beroep uitspraak deed. In deze zaak ging het om de aanwijzingen die DNB bunq heeft gegeven om te voldoen aan de antiwitwasregels, die deze bank volgens DNB zou hebben overtreden. Bunq en DNB krijgen elk gedeeltelijk gelijk. Het CBb oordeelt dat niet alle aan bunq verweten overtredingen zijn komen vast te staan. Het CBb oordeelt hiermee anders dan de rechtbank Rotterdam, die in een eerdere procedure alle overtredingen bewezen vond.
Bunq is een jonge onlinebank zonder filialen. Al het bankverkeer gaat via een app. Een belangrijk verwijt dat DNB bunq maakt is dat bunq’s methode om particuliere klanten te screenen op de antiwitwasregels, tekortschiet. Als een particulier zich als nieuwe klant meldt, kent bunq die klant een standaard gebruikersprofiel toe. Bunq gaat ervan uit dat het overgrote deel van de klanten zich volgens dat gebruikersprofiel gedraagt. Dat gebruikersprofiel is tot stand gekomen aan de hand van data-analyse en kunstmatige intelligentie. Dit profiel zou een laag risico op witwassen hebben. In dit profiel is bijvoorbeeld het bedrag dat op de rekening mag staan en het aantal maandelijkse betalingen begrensd. DNB vindt dat bunq met deze methode onvoldoende specifieke informatie over de nieuwe klant inwint om de risico’s goed te kunnen inschatten.
Het CBb oordeelt dat DNB niet heeft bewezen dat deze manier van screenen in strijd is met de wet. De wet kent open normen en schrijft niet exact voor op welke wijze banken hun klanten moeten screenen. Bunq heeft in de procedure uitvoerig uiteengezet dat en hoe haar methode, gebaseerd op kunstmatige intelligentie, werkt en waarom die het risico’s op witwassen klein maakt. DNB heeft daar onvoldoende tegenover gesteld.
Dit heeft tot gevolg dat DNB ook niet heeft bewezen dat bunq te kort schiet bij het monitoren van particuliere klanten aan de hand van het standaard gebruikersprofiel. Volgens het CBb heeft DNB ook niet bewezen dat bunq bij zakelijke klanten die al een rekening hadden lopen, onvoldoende informatie heeft ingewonnen bij de opening van de rekening. DNB heeft niet duidelijk gemaakt waarom bunq aan die klanten extra vragen moet stellen over het doel en het gebruik van hun rekening. Dit betekent dat DNB ook de overtreding wat betreft de transactiemonitoring bij deze klanten niet heeft bewezen.
Andere verwijten
Het CBb vindt dat DNB wel heeft bewezen dat bunq andere antiwitwasregels heeft overtreden. Het gaat dan onder andere om de verplichting om onderzoek te doen naar de bron van de financiële middelen van een klant. Ook heeft bunq de regels overtreden die vanwege het risico op corruptie voorschrijven dat een bank verscherpt onderzoek moet doen naar klanten met een belangrijke publieke functie.
Aanwijzingen gedeeltelijk geaccepteerd
DNB mocht bunq alleen aanwijzingen geven voor de bewezen overtredingen. Die zijn evenredig, omdat bunq een belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft als poortwachter van een integere financiële sector. De uitspraak van het CBb is een einduitspraak. Dat betekent dat de gedeeltelijk geaccepteerde aanwijzing van DNB nu definitief is geworden.
De volledige uitspraak is via deze link te raadplegen.
