Om het EU-streefcijfer van ten minste 42,5 % hernieuwbare energie in 2030 met het doel om uiteindelijk 45 % te bereiken te halen, is het nodig dat de geïnstalleerde windcapaciteit enorm stijgt van 204 GW in 2022 tot meer dan 500 GW in 2030. Hoewel de windenergiesector een Europees succesverhaal is, wordt het toekomstige groeipad op de proef gesteld door een bijzondere combinatie van uitdagingen, waaronder ontoereikende en onzekere vraag, trage en complexe vergunningverlening, gebrek aan toegang tot grondstoffen, hoge inflatie en grondstofprijzen, de toegenomen druk van internationale concurrenten en de risico’s omtrent de beschikbaarheid van geschoolde arbeidskrachten. Hierdoor is onmiddellijke actie nodig. Daarom presenteerde de Europese Commissie onlangs haar actieplan voor windenergie in Europa om ervoor te zorgen dat de overgang naar schone energie hand in hand gaat met het concurrentievermogen van de industrie en dat windenergie een Europees succesverhaal blijft. Voorzitter Von der Leyen had dit plan vorige maand al aangekondigd in haar toespraak over de Staat van de Unie.
Het actieplan zal bijdragen tot het behoud van een gezonde en concurrerende toeleveringsketen voor windenergie, met een duidelijke en continue projectenpijplijn, het aantrekken van de nodige financiering en het concurreren op een gelijk speelveld wereldwijd. Het gaat vergezeld van een mededeling over de verwezenlijking van de ambities van de EU op het gebied van offshore-energie, waaronder windenergie, als vervolg op de EU-strategie voor hernieuwbare offshore-energie die drie jaar geleden is aangenomen.
Antwoord op een bijzondere combinatie van uitdagingen
Het actieplan bevat onmiddellijke maatregelen die de Commissie, de lidstaten en de sector gezamenlijk moeten nemen, voortbouwend op bestaand beleid en bestaande wetgeving en waarbij zij zich richten op zes hoofdgebieden:
*Snellere uitrol door meer voorspelbaarheid en snellere vergunningverlening. In 2022 is er 16 GW aan windenergiecapaciteit toegevoegd, wat neerkomt op een recordstijging van 47 % ten opzichte van 2021. Dit ligt echter nog ver onder de 37 GW/jaar die nodig is om het EU-streefcijfer voor hernieuwbare energie voor 2030 te halen. De Commissie lanceert samen met de lidstaten het “Accele-RES”-initiatief om de herziene EU-regels voor hernieuwbare energie snel uit te voeren, met een sterkere nadruk op de digitalisering van de vergunningsprocedures en technische bijstand aan de lidstaten. Daarnaast worden de lidstaten aangemoedigd om de zichtbaarheid van de projectenpijplijn te vergroten via toezeggingen op het gebied van windenergie, transparante veilingschema’s en langetermijnplanning. Tot slot zal de Commissie de noodzakelijke aanleg van elektriciteitsnetten later dit jaar ondersteunen met een actieplan voor elektriciteitsnetten.
*Betere opzet van veilingen – Voortbouwend op de voorgestelde verordening voor een nettonulindustrie en de hervorming van de opzet van de elektriciteitsmarkt zal de Commissie de lidstaten ondersteunen bij het verbeteren van veilingen met degelijke en objectieve criteria waardoor apparatuur met een hogere toegevoegde waarde wordt beloond en die ertoe leiden dat projecten volledig en tijdig worden uitgevoerd. Buiten de EU zullen Global Gateway-projecten meer gebruik maken van strategische aanbestedingsnormen. Het actieplan omvat ook in een risicobeoordeling op het gebied van cyberbeveiliging.
*Toegang tot financiering – Om investeringen en financiering voor de productie van windenergie in Europa te versnellen, zal de Commissie de toegang tot EU-financiering vergemakkelijken, voornamelijk via het innovatiefonds, terwijl de Europese Investeringsbank (EIB) garanties voor risicobeperking zal verstrekken. De Commissie moedigt de lidstaten ook aan optimaal gebruik te maken van de flexibiliteit die wordt geboden door het gewijzigde tijdelijke crisis- en transitiekader voor staatssteun om producenten in de windenergiesector in de EU te ondersteunen.
*Een eerlijke en concurrerende internationale omgeving – Om ervoor te zorgen dat de windenergiesector op een gelijk speelveld kan opereren, houdt de Commissie nauwlettend toezicht op mogelijke oneerlijke handelspraktijken die buitenlandse fabrikanten ten goede komen, en zal zij handelsovereenkomsten blijven gebruiken om de toegang tot markten buiten de EU te vergemakkelijken, en tegelijkertijd de vaststelling van EU- en internationale normen voor de sector bevorderen. De Commissie gaat ook samenwerken met investeerders om belemmeringen voor investeringen in kaart te brengen en uit de weg te ruimen.
*Vaardigheden – Door middel van de grootschalige partnerschappen voor vaardigheden op het gebied van hernieuwbare energie zullen projecten voor de ontwikkeling van vaardigheden worden opgezet. Met de verordening voor een nettonulindustrie zal de Commissie zich ook inzetten voor de oprichting van Europese academies voor vaardigheden op het gebied van nettonultechnologieën, waaronder een academie voor windenergie, die bedoeld is om de lidstaten te ondersteunen bij acties om werknemers bij en om te scholen. De academies zullen lessen en lesmateriaal ontwikkelen en ernaar streven 100 000 personen binnen drie jaar na oprichting op te leiden.
*Betrokkenheid van de industrie en toezeggingen van de lidstaten – De Commissie zal met de lidstaten en de windenergiesector samenwerken aan een EU-handvest voor windenergie om de randvoorwaarden voor de Europese windenergiesector te verbeteren zodat hij concurrerend blijft.
Een nieuwe visie voor de snellere uitrol van offshore windenergie
Offshore windenergie zal de komende jaren naar verwachting een aanzienlijke bijdrage leveren aan de klimaat- en energiedoelstellingen van de EU. Voortbouwend op de EU-strategie voor hernieuwbare offshore-energie van 2020 hebben de lidstaten onlangs ambitieuze nieuwe doelen voor de opwekking van hernieuwbare offshore-energie tot 2050 afgesproken, met tussentijdse doelen voor 2030 en 2040, voor elk van de vijf zeebekkens in de EU.
In 2022 bedroeg de cumulatieve geïnstalleerde offshore-capaciteit in de EU-27 16,3 GW. Dit betekent dat we, om de kloof tussen de door de lidstaten toegezegde 111 GW en de capaciteit van 2022 te overbruggen, gemiddeld bijna 12 GW/jaar moeten installeren, d.w.z. 10 keer meer dan de 1,2 GW die vorig jaar nieuw geïnstalleerd is.
Daarom intensiveert de Commissie haar steun voor de sector hernieuwbare offshore-energie door aanvullende maatregelen te nemen voor het versterken van de netwerkinfrastructuur en regionale samenwerking, versnellen van vergunningsverlening, zorgen voor geïntegreerde maritieme ruimtelijke ordening, versterken van de veerkracht van infrastructuur, ondersteunen van onderzoek en innovatie en ontwikkelen van toeleveringsketens en vaardigheden.
Achtergrond
Hernieuwbare energie is een essentieel onderdeel van het plan van de EU om tegen 2050 klimaatneutraliteit te bereiken in het kader van de Europese Green Deal, alsook van het REPowerEU-plan om energie onafhankelijk te worden en zo snel mogelijk een einde te maken aan de invoer van Russische fossiele brandstoffen. De EU heeft wetgevingsdoelstellingen vastgesteld voor een snellere uitrol van hernieuwbare energie door middel van de herziene richtlijn hernieuwbare energie in het kader van het “Fit for 55”-wetgevingspakket, en vergemakkelijkt dit met de herziene TEN-E-verordening ter versterking van het kader voor grensoverschrijdende projecten, waaronder offshore-elektriciteitsnetten. Bij de transitie naar een netto nul economie zal het concurrentievermogen van de EU sterk afhankelijk zijn van haar capaciteit om binnen de EU schone technologieën, waaronder onshore- en offshore windenergie, te ontwikkelen en te produceren die deze transitie mogelijk maken. Eerder dit jaar heeft de Commissie het industrieel plan voor de Green Deal gepresenteerd en de verordening voor een netto nul industrie en de verordening kritieke grondstoffen voorgesteld om de binnenlandse productiecapaciteit van netto nul technologieën te ondersteunen.
Kadri Simson, commissaris voor Energie: “De EU is vastbesloten het voortouw te nemen bij de energietransitie en de kans aan te grijpen om economische groei en groene banen te creëren. De windenergiesector is van cruciaal belang voor de verwezenlijking van onze doelstellingen op het gebied van schone energie en klimaat, maar we moeten ervoor zorgen dat bedrijven in deze sector zaken kunnen doen in een eerlijke en ondersteunende omgeving. Wij zijn vastbesloten samen te werken met de lidstaten en de industrie om onze wetgevingsdoelstellingen in de praktijk te realiseren. De maatregelen die we vandaag hebben voorgesteld, zullen ervoor zorgen dat de windenergiesector een sterke Europese speler blijft.”
