Jan van Koningsveld: “Volstrekt onbegrijpelijk dat er zo weinig aandacht wordt besteed aan offshore-vennootschappen”

Michel Klompmaker
We spraken onlangs met Mr. Dr. Jan van Koningsveld, die gefascineerd is door offshore-vennootschappen (OSV’s). Van Koningsveld geldt als een expert met veel praktische ervaring op het gebied van buitenlandse rechtspersonen, zoals trustkantoren en offshore dienstverlening. Hij onderzoekt met name de fraudeaspecten van OSV’s. Van Koningsveld zal overigens op 2 juni in de ochtend als keynote spreken over de risico’s van transacties met offshore-vennootschappen tijdens het Risk & Compliance Congres in Baarn.

De wereld wordt steeds internationaler en gecompliceerder. Dit maakt het leven voor met name de medewerk(st)er van de afdeling compliance er niet eenvoudiger op, maar dat is geen nieuws meer. Uit recent onderzoek komt naar voren dat bij ruim de helft van alle witwas- en fraudezaken OSV’s gebruikt worden. De OSV wordt (inter)nationaal gezien als een van de meest risicovolle rechtsvormen. Niet alleen in het kader van antiwitwaswetgeving, maar ook in het kader van andere financiële delicten en de bestrijding daarvan. Echter, er bestaat geen eenduidige internationale juridische definitie van het begrip ‘offshore-vennootschap’. In diverse rapporten van toezichthouders en internationale organisaties, zoals de FATF en de OECD, worden algemene en soms wat vage definities gebruikt, zoals ‘corporate vehicles’ of ‘legal entities’.
Risk & Compliance Platform Europe: Van waar komt uw fascinatie, of anders gesteld uw belangstelling voor fraudezaken rond offshore-vennootschappen?
Jan van Koningsveld: “Mijn fascinatie voor de offshore wereld is ontstaan in 1990. Ik werd toen als FIOD-rechercheur uitgeleend aan een speciaal politieteam dat onderzoek deed naar de drugsorganisatie van Klaas Bruinsma. In die tijd was witwassen geen strafbaar feit en er bestond toen ook nog geen meldplicht. Wel werd er door de organisatie misdaadgeld witgewassen. Dit gebeurde onder meer door het opzetten van een internationale ‘loan back’ structuur met behulp van een offshore-vennootschap in Hong Kong. Ik zag toen hoe eenvoudig het was om een dergelijke structuur op te zetten en hoe lastig het is voor de toezichthouders en wetshandhavers om te bewijzen wie de werkelijke eigenaar is van de offshore-vennootschap en bankrekening. Mijn fascinatie voor de offshore-wereld was geboren en zou daarna niet meer verdwijnen.”
Risk & Compliance Platform Europe: Wat vindt u van de houding van de bevoegde Nederlandse autoriteiten in deze?
Jan van Koningsveld: “Ondanks het grote maatschappelijke, politieke en financiële belang is er in Nederland nauwelijks structureel aandacht voor de offshore-wereld en de bijkomende risico’s. Gelet op de enorme belangen en risico’s is dat onbegrijpelijk. Je verwacht dat voor een dergelijk structureel en omvangrijk probleem een integrale overheidsvisie zou worden ontwikkeld en worden geïmplementeerd. Heeft dat te maken met het niet zien van transacties rond offshore maatschappijen of met een gebrek aan kennis of spelen hierbij misschien andere factoren een rol zoals commerciële neveneffecten?”
Risk & Compliance Platform Europe: “Maar de toezichthoudende instanties zijn toch niet blind?
Jan van Koningsveld: “Neen, natuurlijk niet. Ze doen hun best. De Nederlandsche Bank heeft in dit verband een nieuw verplicht “kennisveld” toegevoegd voor de compliance medewerkers. Men moet op de afdeling compliance nu ook kennis hebben van de fiscale en corruptierisico’s van de klant. Dit betekent een fikse uitbreiding van het aantal taken. Binnen financiële instellingen heeft men natuurlijk al veel kennis van de relevante wet- en regelgeving op het gebied van anti-witwasbeleid, sanctiewetgeving, de witwasindicatoren in de leidraden Wwft en beschikt men over de relevante jurisprudentie. Maar duidelijke en praktisch toepasbare fraude-indicatoren kunnen hierbij helpen, waarbij compliance officers dan op risico gebaseerde afwegingen van de dienstverlening aan een bepaalde klant kunnen maken en op grond daarvan een risicoprofiel kunnen opstellen. Zo behoort het gebruik van offshore-dienstverlening daar onderdeel van te zijn. Naar mijn mening zal de compliance-dienstverlening substantieel verbeteren als de rol van de OSV explicieter wordt meegenomen in de beschrijving van fraudepatronen en typische kenmerken van OSV-misbruik worden betrokken in de risicoprofilering.”
Risk & Compliance Platform Europe: Wat zijn in dit verband dan de nuttige en concrete tips voor de compliance officers?
Jan van Koningsveld: “Allereerst dient de legitimiteit en plausibiliteit van de eigendoms- en zeggenschapsstructuur getoetst te worden. Met een goede zoekanalyse kom je al een stuk verder. Ten tweede is het belangrijk om de juiste vragen te stellen en de antwoorden te analyseren. Maar dit kan alleen als er voldoende kennis is bij de compliance medewerkers. Daarom raad ik ook aan om regelmatig trainingen te gaan volgen met betrekking tot dit onderwerp. Ten derde is van belang om de reeds bestaande kennis in de organisatie te delen en kennisdocumenten op te stellen, bijvoorbeeld ten aanzien de structuren van de klanten, wijze van UBO-identificatie, en rechtsvormen per land. Dit voorkomt dat medewerkers elke keer opnieuw het wiel moeten uitvinden, waarmee kostbare tijd verloren gaat. Overigens moeilijke, dubieuze OSV’s-transacties ontmasker je niet zo maar. Daar moet je echt de allerbeste mensen bij inschakelen. Daarbij zal men niet alleen moeten kijken naar de transacties maar ook naar het grotere geheel, de structuur. Tenslotte pleit ik ervoor om niet alleen de mens te trainen maar ook het geautomatiseerde transactiemonitoringsysteem. Gelet op het feit dat er bij offshore-transacties per definitie sprake is van grensoverschrijdende aspecten met risico landen, is het aan te raden dat de compliance medewerker(s) de fraude indicatoren in het systeem voegen in samenspraak met een externe deskundige op dit gebied.”
Risk & Compliance Platform Europe: Dan nu onze laatste vraag. Heeft u enig idee over welke bedragen we spreken?
Jan van Koningsveld: “Dat is niet zo gemakkelijk om hier op de euro nauwkeurig een juist antwoord te geven. U moet weten dat ongeveer een derde van de wereldwijde banktegoeden offshore zijn geplaatst. En dat deze industrie erin geslaagd is om vermogen, identiteiten en geldstromen aan het oog van Belastingdiensten, toezichthouders en opsporing te onttrekken. Op een schaal die qua omvang ongekend hoog is. Om mij uit te spreken over de omvang van het vermogen van OSV’s hangt af van de gehanteerde definities van het begrip offshore en het begrip vermogen. Daarbij speelt ook dat maar een gedeelte van het misdaadgeld wordt witgewassen. Concrete cijfers over misbruik van OSV’s zijn er daarom niet, omdat het niet wordt geregistreerd en een groot deel van de activiteiten zich aan het oog van de overheid onttrekt. Er zijn natuurlijk wel studies die zicht geven op het financiële belang. Uit mijn onderzoek blijkt dat ruim twee miljoen OSV’s eind 2013 in totaal ongeveer € 5.565 miljard aan offshore banktegoeden aanhouden. Let op, dit betreft alleen banktegoeden. Andere vermogensbestanddelen zoals kunst, aandelen en vastgoed zijn hier niet in meegenomen. Volgens de Franse econoom Zucman is 80% hiervan niet opgegeven aan de Belastingdienst in het woonland van de eigenaren. Verder heb ik een schatting gemaakt waaruit blijkt dat vermogende Nederlandse particulieren mogelijk 10 miljard euro te weinig belasting hebben afgedragen aan de Belastingdienst in Nederland. Tenslotte blijkt uit een analyse van 19 dossiers van georganiseerde misdaad dat in al deze dossiers offshore vennootschappen zijn gebruikt om vastgoed te kopen en / of te financieren in Nederland. Duidelijk moet zijn dat effectieve fraudepreventie en -bestrijding niet mogelijk is zonder gedegen kennis van de offshore wereld.”
Wilt u live aanwezig zijn bij de voordracht van Jan van Koningsveld tijdens het Risk & Compliance Congres 2016 op donderdag 2 juni op het Landgoed Groot Kievitsdal te Baarn? Dat kan, schrijf u dan nu online in via de speciale congreswebsite www.riskcompliancecongres.nl