Integriteit en corruptie: analyse van 16 verkiezingsprogramma’s

Michel van Hulten
Fraude kent een omvang van vele miljarden euro’s per jaar en heeft grote impact op onze maatschappij, van ondermijning tot een onveilige samenleving. Ook voor bedrijven zijn de gevolgen groot; de schade werd in 2015 geschat op zo’n 46 miljard euro. Aanzienlijke bedragen voor een probleem dat niet alleen in omvang toe lijkt te nemen maar ook steeds meer maatschappelijke verontwaardiging oproept. Er wordt in de media dagelijks aandacht besteed aan fraude- en corruptiezaken in Nederland en het buitenland. Men zou verwachten dat een onderwerp als dit voldoende politieke aandacht krijgt en onderwerp van debat is. Des te meer omdat politici zelf geregeld betrokken blijken te zijn bij fraude-, corruptie en integriteitskwesties.

Het tegendeel blijkt echter waar; als de verkiezingsprogramma’s van de eerste 16 politieke partijen worden geanalyseerd op vermelding van thema’s en begrippen zoals integriteit en corruptie blijkt er een schrikbarend gebrek aan belangstelling voor deze problematiek. Een breed en algemeen begrip zoals fraude wordt weinig benoemd. Er is geen volledig gebrek aan aandacht voor deze problematiek, maar de definities en verschijningsvormen die de partijen hanteren blijken nogal verschillend.
Na de partijprogramma’s van de eerste 16 partijen te hebben gelezen, kom ik tot de volgende analyse:
• Als er over fraude wordt gesproken in de verkiezingsprogramma’s beperken VVD, CDA, Forum voor Democratie en VNL zich tot problematiek die makkelijk tot de verbeelding spreekt; pgb- en uitkeringsfraude. SP en D66 betrekken fraude bij begrippen zoals cyber crime, milieucriminaliteit en CO2-fraude. Elke partij heeft dus zijn eigen idee van wat fraude inhoudt.
• Specifieke aanpak van fraude worden alleen genoemd door de PvdA en de SP. De PvdA benoemt financiële fraude als witte boorden fraude en de partij wil structureel 30 miljoen euro uittrekken voor de bestrijding hiervan. Ook de SP schenkt aandacht aan de bestrijding van fraude en pleit voor een Nationale Fraudeautoriteit, om gecoördineerd fraude aan te pakken en fraudeurs te straffen.
• Belastingontduiking en belastingontwijking is een thema dat vaker terugkeert in de verkiezingsprogramma’s; partijen zijn het eens over de problemen en er wordt gepleit voor een uniforme en Europees/internationale aanpak.
• De SGP is de enige partij die aandacht schenkt aan integriteit van politici en bestuurders, en stelt dat dit een onderwerp moet zijn van constante zorg en controle.
• Volgens de VVD is fraude ‘gewoon fout’ en volgens de Christen Unie leven we in het ‘minst corrupte’ land ter wereld.
Als wordt gekeken naar de belangstelling die de Nederlandse politieke partijen hebben voor fraudebestrijding is er nog een lange weg te gaan. Er is onvoldoende aandacht voor een maatschappelijk probleem en verschijnsel dat veel onvrede oproept onder burgers. Daarnaast lijkt de omvang van de fraude en corruptie problematiek onvoldoende bekend te zijn bij de partijen. Dit zijn verontrustende conclusies als we er vanuit gaan dat het toekomstige fraudebeleid van Nederland wordt gebaseerd op deze verkiezingsprogramma’s.
Op maandagmiddag 6 maart aanstaande wordt vanaf 16.00 uur door het Institute For Financial Crime (IFFC)  het verkiezingsdebat over fraude georganiseerd voor de participanten van het IFFC in Den Haag. www.iffc.nl

De auteur Dr. Michel van Hulten is voormalig staatssecretaris en Founder van www.corruptie.org