Iets meer tegenspraak in 2016 zou geen kwaad kunnen…

Michel Klompmaker
Bij sommige mensen ligt het onderwerp tegenspraak echt moeilijk, of sterker nog, zij dulden op geen enkele manier tegenspraak. Kijken we even naar de politiek en we nemen de Turkse president Erdogan even als voorbeeld met zijn megalomane paleis (en ideeën) en we hebben het prototype al snel te pakken. Maar niet alleen in de politiek lopen dit soort mannetjes rond, ook in het bedrijfsleven zijn er dit soort mannetjes (en in mindere mate vrouwtjes) te vinden die geen enkele vorm van tegenspraak dulden, met alle gevolgen van dien… Journalist Peter van Lonkhuyzen schreef er een boek over.
Heel simpel, de titel van het boek is “Tegenspraak”, met als ondertitel: Hoe je beter wordt van dwarsliggers. Het boek gaat onder andere over de tunnelvisie bij de politie, veiligheidsrisico’s in de luchtvaart maar vooral over de vraag hoe je als manager kunt voorkomen dat je niet al te hoogmoedig wordt en je bedrijf ten onder laat gaan. Veel managers weten volgens Van Lonkhuyzen wel dat het belangrijk is om tegenspraak en kritiek een plaats te geven in de organisatie, maar hoe je dat dan vervolgens aanpakt is dikwijls moeilijk, lastig en soms zelfs confronterend. Maar eenmaal goed gebruikt kan het omslaan en helpen om het maken van fouten te voorkomen en beter samen te werken.
Tegenspraak leveren is geen thema, dat uitsluitend vandaag leeft. Denken we even aan Julius Ceasar, Lodewijk XIV en zo’n tweehonderd jaar geleden aan Bonaparte Napoleon en we begrijpen dat deze leiders af en toe best wat meer tegenspraak konden gebruiken… Laten we uit het afgelopen jaar twee voorbeelden nemen, de heer Joseph Blatter uit Zwitserland en de CEO van Volkswagen, Martin Winterkorn, die voordat hij zelf zijn ontslag indiende, een intern onderzoek aankondigde. Wat zou hij daarmee dan willen bereiken?
Gelukkig zijn in de loop der jaren in de luchtvaart, bij de politie en in ziekenhuizen zijn steeds minder mensen bang voor tegenspraak. Bestuurders, managers en professionals hebben er geleerd hoe ze zichzelf en hun organisatie kunnen verbeteren met dwarsliggers. Maar hoe zit dat in de politiek en bij de grote financiële instellingen? In dit boek van Van Lonkhuyzen staan anekdotes en genoeg voorbeelden waarmee men aan het denken gezet wordt.
Het geval Fred Goodwin

Kritiek accepteren ligt soms moeilijk, zeker bij bepaalde types, die zich graag als sterke leiders profileren zoals de in het boek beschreven Erik Staal (Vestia) en Fred Goodwin (RBS). Onder de leiding van Goodwin volgde een serie van bijna dertig overnames in zes jaar tijd en hij werd daarmee het symbool van de snelle groei in de Financial Services Industry. Hij werd geridderd wegens services to banking… en bovendien werd hij door het tijdschrift Forbes uitgeroepen tot Global Business Leader of the Year.
Zijn medewerkers / ondergeschikten hadden zo hun eigen visie zoals blijkt uit volgend citaat uit het boek: Bij zijn collega’s is Goodwin minder populair. Zo zijn er de ochtendvergaderingen. Goodwins managementteam komt bij elkaar om de lopende zaken te bespreken. Bij voortduring moet de CEO laten merken dat hij en niemand anders de baas is. Hij stelt zijn divisiedirecteuren lastige vragen, soms over de meest onbenullige details, zoals: “Hoeveel hypotheken zijn er vorige week verkocht op dat en dat kantoor?”  Als de betreffende het antwoord niet paraat heeft, wordt hij publiekelijk en langdurig vernederd. De ander directieleden houden hun mond; de volgende keer kunnen zij het slachtoffer zijn. “Hij fabriceerde angst”, zoals een van de collega’s achteraf zei.  Aan de mensen die voor hem werken, laat Goodwin doorschemeren dat hij een zwartboek bijhoudt. Als je er met potlood in staat, zit je op de grens. Als het met inkt is, ga je voor de bijl. Hij suggereert dat hij over informanten beschikt: waag het niet om achter de rug van de CEO te klagen. Hij zal ervan horen. Een Amerikaanse bezoeker die het schouwspel tijdens een vergadering meemaakt, is geschokt. “Doet Fred altijd zo?” fluistert hij na afloop van de bespreking. “Dit is niks”, is het antwoord. “Je moet hem eens meemaken op een slechte dag.” Toch zover een citaat uit het boek over de ex-CEO van RBS, die bij zijn “vrijwillige” vertrek bij RBS juridisch liet vastleggen dat hij niet aangeklaagd kan worden vanwege de schade van de bank of staatskas, dit alles met een jaarlijks pensioentje ten laste van RBS van circa een half miljoen euro.
Ondertussen zit de Britse belastingbetaler met de grootste zeperd opgescheept sinds eeuwen: in 2008 werd het grootste verlies in één jaar genoteerd van ruim dertig miljard euro, de Britse regering moest verschillende keren bijspringen met de grootste reddingsoperatie ooit en zit nu met een Staatsbank in haar maag, waarbij de  eerstkomende jaren nog geen zicht is op een degelijk afscheid middels privatisering…
En, heeft u al iemand voor 2016 op het oog?
Voor dit jaar, 2016, kunt u zelf uw favoriete man en / of vrouw uitzoeken, die best wat meer tegenspraak zou kunnen gebruiken.
In het boek worden door Van Lonkhuyzen aanbevelingen gedaan en is er een spoedcursus tegenspraak organiseren opgenomen. De auteur Peter van Lonkhuyzen is journalist. Hij schrijft voor uiteenlopende tijdschriften en kranten over management, organisatie, innovatie en technologie. Peter publiceerde eerder het boek ‘Taboe: macht. Waarom chefs in dictators en ondergeschikten in zombies veranderen’.  U kunt het boek Tegenspraak (ISBN:  9789461261465)  aanschaffen via verschillende websites zoals bol.com,  managementboek.nl of gewoon bij uw favoriete boekhandel.