Ieder zijn waarheid

Het is nooit zonder risico om voor het hol van de beer te dansen, zeker niet wanneer laatstgenoemde de laatste jaren alleen naar de klank van zijn eigen gegrom heeft geluisterd. Dat is echter geen rechtvaardiging voor de agressie waarmee de Russische dictator nu zijn frustraties botviert, maar wij zoeken waar zich een oplossing kan bevinden. Aan de geopolitieke pokertafel zal die echter niet gevonden worden. Iedere partij denkt over de beste kaarten te beschikken. De NATO door haar herwonnen eenheid en harde sancties. Rusland door zijn brutale militaire druk en het intussen veroverde grondgebied. Poetin speelt de rol van MAD-man. Hiermee tracht een land de tegenpartij ervan te overtuigen dat hun leider niet terugdeinst voor een verregaande escalatie en zelfs een nucleaire confrontatie durft te riskeren om zijn doelstellingen af te dwingen. President Nixon probeerde dat tevergeefs bij de onderhandelingen met Vietnam in de jaren zeventig, maar de Russische despoot speelt momenteel zijn rol bijzonder overtuigend want in het Westen is iedereen ervan overtuigd dat hij inderdaad geestelijk volledig ontspoord is. Gesteund door een efficiënte propagandamachine verzekerde hij zich op het thuisfront van voldoende populaire steun bij een jarenlang geïndoctrineerde bevolking, ondanks een groeiend maar nog steeds marginaal verzet tegen zijn opzichtige standpunten. Wat een moed hebben deze betogers in Sint-Petersburg en Moskou, die lijf en leden veil hebben om hun verzet openlijk een stem en een eigen gezicht te geven!

Maar het is goed af en toe in eigen hart te kijken … Door het gebrek aan interesse bij de westerse pers voor het conflict dat sedert 2014 in het oosten van Oekraïne verder woedde, kon Rusland zonder enige tegenspraak zijn eigen verhaal breien, dat nu als excuus geldt voor de invasie.

De werkelijke reden voor deze barbarij ligt ongetwijfeld dieper. De NATO was te nadrukkelijk naar het Oosten aan het opschuiven. Westerse troepen en gesofistikeerde wapens aan de Russisch-Oekraïense grens bedreigen (vanuit Russisch standpunt) het MAD (*1) -evenwicht dat sedert de jaren vijftig de escalatie van lokale conflicten (in Korea, Cuba, Vietnam, het Midden-Oosten, Irak, Syrië, …) hielp te vermijden.

Vandaar dat een oplossing wellicht enkel kan gevonden worden door een ‘neutrale’, gedemilitariseerde zone aan de Russische grens in te stellen. Vanzelfsprekend zouden we het liever anders zien, maar ook vrijheid is geen absoluut recht en wordt begrensd door het delicate evenwicht dat ontstaat uit een afweging van diverse belangen.

Kan China een belangrijke bemiddelingsrol spelen? Natuurlijk, maar in de huidige constellatie houdt de Rode Reus zich liever op de achtergrond. Vergeet niet dat de VS nog niet zo lang geleden een bittere handelsoorlog met China heeft uitgevochten en de huidige regeringsploeg in Washington tot voor kort nog steeds zeer vijandige signalen naar Beijing stuurde. President Xi vraagt ongetwijfeld een zeer hoge prijs voor zijn eventuele interventie en zal zeer beducht zijn voor eventuele gevolgen voor zijn claims op (de Provincie) Taiwan.

De huidige ontwikkeling in Oost-Europa vormt een verregaande bedreiging voor de wereldvrede en vertaalt zich in volatiele beurzen en aanhoudende neerwaartse correcties op de aandelenbeurzen. Maar voor beurzen is een probleem maar een probleem wanneer er geen oplossing in het vooruitzicht kan worden gesteld en dat lijkt nog steeds mogelijk, ondanks het feit dat iedereen beseft dat de situatie eerst nog dreigt te verslechteren.

Uit de scenarioanalyse die we opstelden, blijkt alleszins dat de grootste kans wordt toegedicht aan een verdere escalatie die echter niet zodanig uit de hand loopt dat een rechtstreekse confrontatie met NATO-troepen onvermijdelijk wordt. Dit leidt tot verdere opwaartse spanningen op de energiemarkten, wat de inflatie-indicatoren (nog) meer doet opveren. Vooral Europa moet hier het meest vrezen, wat zich vanzelfsprekend heeft vertaald in relatief slechte beursprestaties.

De verwachte economische evolutie en de monetaire politiek in de VS is wellicht van groter belang. De kans op een superhike (een toename van de beleidsrente met 50 basispunten) is intussen dramatisch afgenomen. Van 90 % enkele weken geleden tot 0 % nu, nadat Fed-Voorzitter Powell (zeer uitzonderlijk) op 2 maart al aangaf dat de beleidsrente bij de eerstkomende FOMC-vergadering ‘slechts’ met 25 basispunten zal toenemen. Waarschijnlijk gevolgd door 7 opwaartse stappen om vervolgens in juli 2023 te normaliseren op het niveau van voor de pandemie van 2 %. Dit scenario kan echter grondig verstoord worden wanneer de looncomponent in het arbeidsrapport te snel stijgt.

Zoals steeds zijn er winnaars en verliezers bij een dergelijk conflict. De verliezers zijn helaas gauw gevonden. In de eerste plaats de Oekraïense bevolking, die geconfronteerd wordt met een grimmig toekomstperspectief als Russische vazalstaat en Boris-met-de-pet, die in Rusland de zware economische en financiële sancties van het Westen moet ondergaan.

Dergelijke sancties zijn zelden effectief, zelfs niet op lange termijn. Noch in Noord-Korea, Cuba, Irak of Iran werd de doelstelling bereikt. Meestal omdat het de lokale regimes de kans geeft om de vrijheid van meningsuiting en de oppositie nog meer te beknotten en het vijandsbeeld van de VS en Europa versterken. De huidige maatregelen verliezen veel aan daadkracht door de belangrijke uitzonderingen. Transacties via SWIFT blijven hier en daar nog mogelijk en de Europese verslaving aan Russische olie en (vooral) gas holt de sancties verder uit. Maar een alternatief op korte termijn is er (nog) niet. Daarom rekenen we ook de Europese industrie voorlopig tot het kamp van de verliezers.

Er zijn vanzelfsprekend ook manifeste winnaars. De aanbieders van alternatieve energie kunnen in de nabije toekomst op sterke overheidssteun rekenen omdat hun strategische belang substantieel is toegenomen maar moeten in de toekomst kampen met een renaissance van de kernenergie.

De defensiebudgetten in de VS, Europa en Rusland zullen exponentieel worden opgevoerd. De EU moet in de toekomst niet langer vrezen voor handelssancties vanwege de VS. China kan, mits een handige zet op het geopolitieke schaakbord, zijn positie structureel verbeteren. Amerikaanse technologische bedrijven krijgen nog meer vleugels omdat de overheid hun strategische belang nog meer weet te appreciëren en hen op de wereldmarkt zal beschermen.

(* 1)  MAD: Mutually assured distruction. Wie een nucleair wapen inzet, delft zijn eigen ondergang (en die van de ander). John Von Neumann bedacht deze term die in de jaren vijftig voor de militair-strategische positionering van het Westen ten opzichte van de nieuwe nucleaire opponent in de toenmalige USSR. Eigenlijk was deze geniale wetenschapper voorafgaand voorstander van een pre-emptive strike. Volgens zijn berekeningen was dat de beste strategische optie. Gelukkig toonden de presidenten Truman en Eisenhower zich wat terughoudender.

Stefan Duchateau