De Europese Commissie heeft op 16 december jongstleden groen licht gegeven voor wat betreft de Nederlandse steunregeling voor kleine energieverbruikers ter waarde van 1 miljard euro. De regeling is goedgekeurd op grond van het tijdelijke crisiskader voor staatssteun, dat op 23 maart 2022 door de Commissie is vastgesteld en op 20 juli 2022 en 28 oktober 2022 is gewijzigd, op basis van artikel 107, lid 3, punt b), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU), omdat de economie van de EU ernstig wordt verstoord, als gevolg van de oorlog tegen Oekraïne. Binnen het tijdelijke crisiskader heeft Nederland deze steunregeling voor kleine energieverbruikers aangemeld ter waarde van 1 miljard euro. In het kader van deze maatregel zal de steun bestaan uit beperkte steunbedragen in de vorm van rechtstreekse subsidies via de energieleveranciers. Het steunbedrag per begunstigde zal worden berekend op basis van zijn individuele contractuele energieprijs in 2023. Entiteiten die aan sancties onderworpen zijn en door Rusland worden gecontroleerd, worden van deze maatregelen uitgesloten.
De Commissie was van oordeel dat de Nederlandse maatregel in overeenstemming is met de voorwaarden van het tijdelijke crisiskader. De steun bedraagt op geen moment meer dan 2 miljoen euro per begunstigde en de steun wordt vóór 31 december 2023 verleend.
De Commissie kon dan ook concluderen dat de Nederlandse regeling noodzakelijk, passend en evenredig is om een ernstige verstoring in de economie van een lidstaat aan te pakken en in overeenstemming is met artikel 107, lid 3, punt b), VWEU en de voorwaarden van het tijdelijke crisiskader. Op basis hiervan heeft de Commissie, op grond van de EU-staatssteunregels, toestemming gegeven voor de steunmaatregel.
Het tijdelijke crisiskader voor staatssteun, dat op 23 maart 2022 is vastgesteld, stelt de lidstaten in staat de flexibiliteit waarin de staatssteunregels voorzien, te gebruiken om de economie te ondersteunen in de context van de Russische oorlog tegen Oekraïne. Het tijdelijke crisiskader is op 20 juli 2022 gewijzigd ter aanvulling van het winterparaatheidspakket en in overeenstemming met de doelstellingen van het REPowerEU-plan. Het tijdelijke crisiskader is op 28 oktober 2022 verder gewijzigd in overeenstemming met de recente verordening betreffende een noodinterventie in verband met de hoge energieprijzen (“Verordening (EU) 2022/1854”) en het voorstel van de Commissie voor een nieuwe noodverordening om de hoge gasprijzen in de EU aan te pakken en deze winter de voorzieningszekerheid te waarborgen.
Vormen van steun
Het tijdelijk crisiskader voorziet in de volgende vormen van steun die door de lidstaten kan worden toegekend:
*Beperkte steunbedragen, in om het even welke vorm, voor ondernemingen die door de huidige crisis of door de daaropvolgende sancties en tegenmaatregelen worden getroffen, tot het verhoogde bedrag van 250 000 euro in de landbouw en 300 000 euro in de visserij en aquacultuur, en tot 2 miljoen euro in alle andere sectoren;
* Liquiditeitssteun in de vorm van staatsgaranties en gesubsidieerde leningen. In uitzonderlijke gevallen en met inachtneming van strikte waarborgen kunnen de lidstaten aan energiebedrijven voor hun handelsactiviteiten overheidsgaranties van meer dan 90 % verstrekken wanneer deze als niet-volgestorte financiële zekerheden aan centrale tegenpartijen of clearingleden worden verstrekt.
* Steun ter compensatie van de hoge energieprijzen. De steun, die in om het even welke vorm kan worden toegekend, zal ondernemingen, met name intensieve energiegebruikers, gedeeltelijk compenseren voor extra kosten als gevolg van uitzonderlijke stijgingen van de gas- en elektriciteitsprijzen. Het individuele steunbedrag kan worden berekend op basis van het vroegere of het huidige verbruik, rekening houdend met de noodzaak om marktstimulansen voor het verlagen van het energieverbruik te behouden en om de continuïteit van de economische activiteiten te waarborgen. Daarnaast kunnen de lidstaten flexibeler steun verlenen, ook aan bijzonder getroffen energie-intensieve sectoren, met inachtneming van waarborgen om overcompensatie te voorkomen. Nadere bijzonderheden over de steunmogelijkheden voor hoge energieprijzen, onder meer over de methode voor de berekening van individuele steunbedragen, zijn hier te vinden;
Maatregelen om de uitrol van hernieuwbare energie te versnellen. De lidstaten kunnen regelingen opzetten voor investeringen in hernieuwbare energie, met inbegrip van hernieuwbare waterstof, biogas en biomethaan, opslag en hernieuwbare warmte, onder meer via warmtepompen, met vereenvoudigde aanbestedingsprocedures die snel kunnen worden uitgevoerd, en toch voldoende waarborgen bevatten om het gelijke speelveld te vrijwaren. In het bijzonder kunnen de lidstaten regelingen opstellen voor een bepaalde technologie die steun nodig heeft in het licht van de specifieke nationale energiemix;
*Maatregelen om industriële processen koolstofvrij te maken. Om de diversificatie van de energievoorziening verder te versnellen, kunnen de lidstaten steun bieden voor investeringen in de uitfasering van fossiele brandstoffen, met name door elektrificatie, energie-efficiëntie en de overschakeling op hernieuwbare en op elektriciteit gebaseerde waterstof die aan bepaalde voorwaarden voldoet. Zo kunnen de lidstaten ofwel i) nieuwe, op aanbestedingen gebaseerde regelingen opzetten, ofwel ii) projecten rechtstreeks ondersteunen, zonder aanbesteding, waarbij een aantal beperkingen geldt voor het aandeel overheidssteun per investering. Ook zou worden voorzien in specifieke extra bonussen voor kleine en middelgrote ondernemingen en voor bijzonder energie-efficiënte oplossingen; en
* Maatregelen ter ondersteuning van de beperking van de vraag naar elektriciteit in overeenstemming met Verordening (EU) 2022/1854.
Waarborgen
*Evenredige methodologie: er moet een verband zijn tussen het steunbedrag dat aan ondernemingen kan worden toegekend en de omvang van hun economische activiteit en de mate waarin zij aan de economische gevolgen van de crisis zijn blootgesteld;
*Voorwaarden om voor steun in aanmerking te komen: zo worden energie-intensieve gebruikers gedefinieerd als ondernemingen waarvoor de aankoop van energieproducten overeenkomt met hetzij i) ten minste 3 % van hun productiewaarde of omzet in 2021; hetzij ii) ten minste 6 % van hun productiewaarde of omzet in het eerste halfjaar van 2022; en
*Duurzaamheidseisen. de lidstaten worden uitgenodigd om na te gaan hoe zij, op een niet-discriminerende wijze, op het gebied van milieubescherming of voorzieningszekerheid voorwaarden kunnen bepalen alvorens steun voor extra kosten als gevolg van uitzonderlijk hoge gas- en elektriciteitsprijzen te verlenen. Voorts moeten begunstigden van steun voor extra energiekosten van meer dan 50 miljoen euro bij de steun verlenende autoriteit een plan indienen waarin wordt gespecificeerd hoe zij de koolstof voetafdruk van hun energieverbruik zullen verkleinen of andere maatregelen zullen uitvoeren om milieubescherming of energievoorzieningszekerheid te waarborgen.
Het tijdelijke crisiskader zal van kracht zijn tot en met 31 december 2023 voor alle maatregelen.
Raadpleging bij lidstaten
De Commissie raadpleegt de lidstaten momenteel via een enquête om hun mening te peilen over gerichte aanpassingen van onze tijdelijke EU-staatssteunregels om deze sneller, eenvoudiger en voor enkele jaren voorspelbaarder te maken, en zo de overheidsinvesteringen te versnellen om de transitie te stimuleren en tegelijkertijd een gelijk speelveld op de eengemaakte markt te behouden. Het is de bedoeling op basis van de feedback van de lidstaten het nieuwe kader in januari voor te stellen.
De niet vertrouwelijke versie van het besluit komt, zodra eventuele vertrouwelijkheidskwesties zijn opgelost, onder zaaknummer SA.104994 beschikbaar in het staatssteunregister op de website van DG Concurrentie van de Commissie.
