De Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) heeft een nieuwe brochure uitgebracht waarin de groeiende dreiging van ESG-fraude en greenwashing wordt belicht. Deze publicatie, gericht op accountants en andere belanghebbenden, benadrukt de toenemende risico’s die gepaard gaan met de groeiende nadruk op duurzaamheid en de rapportagevereisten die daaruit voortvloeien.
De NBA benadrukt de urgentie voor accountants om zich bewust te zijn van de risico’s van ESG-fraude en greenwashing, zelfs nu de Europese regelgeving, zoals de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), nog niet volledig is geïmplementeerd. De NBA stelt dat het identificeren en aanpakken van deze risico’s nu al relevant is, omdat bedrijven al te maken hebben met minimale rapportageverplichtingen met betrekking tot milieu-, sociale en economische aspecten, zoals de NFRD (Non-Financial Reporting Directive) voor oob’s (Organisaties van Openbaar Belang).
Complexiteit van ESG-fraude
De brochure schetst de complexiteit van ESG-fraude, die zich op verschillende manieren kan manifesteren, variërend van het manipuleren van duurzaamheidsinformatie tot het bewust weglaten van materiële duurzaamheidsthema’s in rapportages. De NBA benadrukt dat ESG-fraude niet alleen betrekking heeft op de jaarrekening en het duurzaamheidsverslag, maar ook op andere communicatiekanalen, zoals websites en reclamecampagnes.
Greenwashing versus ESG-fraude
Greenwashing, een term die vaak door elkaar wordt gebruikt met ESG-fraude, wordt in door de NBA gedefinieerd als het te positief presenteren van de duurzaamheidsprestaties van een organisatie. Het belangrijkste verschil tussen ESG-fraude en greenwashing is dat greenwashing een bredere term is die betrekking heeft op alle claims en uitingen over duurzaamheid, terwijl ESG-fraude zich specifiek richt op de jaarrekening (inclusief bestuursverslag) en de duurzaamheidsrapportage. Greenwashing kan dus een vorm van ESG-fraude zijn, maar niet alle greenwashing is frauduleus. Een ander belangrijk punt is dat bij greenwashing de perceptie van de stakeholders centraal staat, terwijl bij ESG-fraude de intentie van de opsteller van belang is. Stakeholders kunnen misleiding ervaren, zelfs als er geen opzet in het spel is.
Fraudedriehoek
De NBA gaat in de brochure ook in op de factoren die bijdragen aan de toename van ESG-fraude. Deze factoren worden gecategoriseerd aan de hand van de zogenaamde fraudedriehoek: ‘stimulans of druk’, ‘gelegenheid’, ‘instelling en rechtvaardiging’.
Stimulans of druk
Ten eerste zijn er de hoge verwachtingen van stakeholders, zoals de maatschappij, investeerders en klanten, die druk uitoefenen op bedrijven om te presteren op ESG-gebied en positieve resultaten te rapporteren. Ten tweede zijn er financiële prikkels, zoals bonussen voor management die gekoppeld zijn aan duurzaamheidsprestaties of rentetarieven op leningen die afhankelijk zijn van ESG-indicatoren, wat kan leiden tot manipulatie van data. Tot slot is er het risico op verlies van zakelijke relaties voor bedrijven die niet voldoen aan de duurzaamheidseisen van hun leveranciers of afnemers.
Gelegenheid voor ESG-fraude
De complexiteit en onvolwassenheid van de huidige ESG-rapportagekaders en -systemen creëren verschillende mogelijkheden voor misleiding. Zo zijn de rapportagekaders relatief nieuw en bieden ze veel ruimte voor interpretatie, wat het lastiger maakt om de betrouwbaarheid van de informatie te beoordelen. Daarnaast zijn de interne beheersingsmaatregelen rondom ESG-informatie vaak nog onvolwassen, waardoor het lastig is om de kwaliteit en betrouwbaarheid van de data te waarborgen. Ook de complexiteit van waardeketens draagt bij aan de gelegenheid voor fraude, omdat het verkrijgen van betrouwbare ESG-data uit de keten, met name bij lange ketens met veel verschillende partijen, een uitdaging is. Ten slotte bemoeilijkt het gebrek aan historische data en branchevergelijkingen het uitvoeren van cijferanalyses en het beoordelen van de betrouwbaarheid van de informatie.
Instelling en rechtvaardiging
Bedrijven zijn vaak gericht op het presenteren van een positief beeld van hun duurzaamheidsprestaties en benadrukken graag hun “kleine” duurzame initiatieven, zoals zonnepanelen of liefdadigheidsactiviteiten. Deze focus op positief nieuws kan ertoe leiden dat ze negatieve aspecten van hun duurzaamheidsprestaties onderbelichten of verhullen. Bovendien kan de neiging om branchegenoten te kopiëren en de wens om niet achter te blijven op het gebied van duurzaamheidsrapportage, leiden tot een situatie waarin bedrijven elkaars gedrag overnemen, zelfs als dat gedrag misleidend is. Dit creëert een cultuur waarin ESG-fraude wordt gerationaliseerd en gerechtvaardigd.
Verantwoordelijkheid van accountants
De NBA benadrukt de verantwoordelijkheid van accountants om een professioneel-kritische instelling te hanteren bij het beoordelen van ESG-informatie, alert te zijn op potentiële risico’s en een grondige evaluatie van de verstrekte informatie uit te voeren. Het advies luidt dat accountants rekening moeten houden met de perspectieven van verschillende stakeholders, de materialiteit van afwijkingen in de rapportage te beoordelen en te bepalen of de geleverde mate van zekerheid toereikend is om gebruikers vertrouwen te geven in de duurzaamheidsinformatie.
Nieuwe Europese regelgeving
De NBA belicht ook de link met bestaande regelgeving, zowel op Europees als Nederlands niveau. Een toenemend aantal wetten en regels bevordert duurzaam gedrag van organisaties, transparante duurzaamheidsrapportage en eerlijke marketing. De EU-richtlijnen zoals CSDDD (due diligence) en CSRD (rapportage) verplichten bedrijven tot verantwoorde acties en transparantie. De Green Claims Directive stelt strengere eisen aan duurzaamheidsclaims. In Nederland bieden de Leidraden Duurzaamheidsclaims van ACM en AFM handvatten om greenwashing te voorkomen.
De NBA-brochure dient als een belangrijke wake-up call voor accountants en alle belanghebbenden die betrokken zijn bij duurzaamheidsrapportage. De publicatie onderstreept de noodzaak om proactief te handelen en de nodige stappen te ondernemen om de risico’s van ESG-fraude en greenwashing te beperken.
Wilt u meer weten over de rol van accountants met betrekking tot de CSRD? Bekijk onderstaande cursus:
