Goodbye and good riddance

Stefan Duchateau
Als de peilingen voor één keer toch gelijk krijgen, gaan we geen excuses zoeken. De ‘wetenschappelijke’ correcties waarmee de gerenommeerde persbureaus Bloomberg en Reuters, in combinatie met bookmakers, ons in de afgelopen weken nog enig comfort bezorgden, bleken deze keer aan het kortste eind te trekken. Misschien was het wel het uitzonderlijke regenweer of zo, maar Napoleon verloor door klimatologische pech ook de slag bij Waterloo – nog zo’n drama waarmee Europa 100 jaar terug in de tijd werd geworpen.

De briljante slotredevoeringen van Premier Cameron ten spijt, wisten de populistische argumenten van het ‘leave’-kamp toch de nodige stemmen op te halen. We kunnen weinig sympathie opbrengen voor de compleet ongenuanceerde visie van Boris Johnson en zijn aanhangers, maar gaan tegelijk niet ontkennen dat de EU en zijn leiders (of het manifeste gebrek eraan) er zeer weinig aangedaan hebben om de karikaturale voorstellingen te weerleggen waarvan zij maar al te gemakkelijk het slachtoffer werden gemaakt. Arrogantie of onmacht?
Een dergelijk referendum laat enkel zwart-wit denken toe en wordt uiteindelijk vooral door emotionele factoren bepaald en die zijn per definitie niet door de rede gedreven. Alexander Hamilton, founding father van de Verenigde Staten, liet zich weliswaar ooit ontvallen dat democratie een schitterend politiek systeem was: het volstond volgens hem immers om genoeg stommelingen te vinden om een meerderheid te vormen… Maar als je zulke belangrijke vragen niet meer aan het publiek kunt overlaten, aan wie dan wel?
We zitten tijdelijk in de hoek waar de klappen vallen, maar zien deze omstandigheden wel als een grote opportuniteit. De winsten die de afgelopen week waren geboekt, zullen weliswaar in één klap weggeveegd worden maar de aandelenbeurzen kunnen, nadat de kruitdampen van het slagveld weggetrokken zijn, hun eerste schrikreactie snel te boven komen.
Het Verenigd Koninkrijk is immers vannacht niet van de aardbodem verdwenen en na een eerste correctie zal een meer uitgebalanceerde visie mogelijk worden. Want zou het beter geweest zijn voor de EU of het Verenigd Koninkrijk om in de huidige constellatie verder te gaan? Enerzijds was Europa vanuit het perspectief van de Britse eurosceptici een dermate gemakkelijk doelwit geworden voor kritiek dat iedere Britse regering zich wel met de grootste terughoudendheid moest opstellen, wat enkel van aard was om blokkerend te werken. Anderzijds vertolkt het Britse out-kamp ook de mening van heel wat andere Europeanen. Als men een dergelijk referendum in Duitsland zou houden, zouden de resultaten minstens even ontluisterend zijn. Vooral het migrantenbeleid kan op veel onbegrip rekenen, terwijl toch ook moet worden opgemerkt dat de Europese leiders zich maar al te graag verstoppen achter hun bureaucratie en te snel verwijzen naar de dispersie in visie tussen de verschillende landen over een gemeenschappelijk toekomst project.
De verrassende uitslag uit het Verenigd Koninkrijk kan hier dienen als een wake-up call om het Europese project terug op het spoor brengen van de krachtige handelsorganisatie die het ooit was, weg van dromerige en onrealistische politieke unies en expansiedrift.
De volgende vraag die zal ontstaan, gaat over de determinatie waarmee het Verenigd Koninkrijk effectief uit de EU zal wensen te stappen. De onderhandelingen moeten op dat vlak nog beginnen en Engeland dreigt hierbij zijn hand te overspelen. Het Verenigd Koninkrijk is immers sterk verdeeld tussen steden en platteland, tussen Schotland (en Noord-Ierland) en Engeland. Met welk argument kan Boris Johnson een nieuw Schots referendum afwijzen? Want ook de Schotten hebben recht op hun Independance Day. Een afscheuring van Schotland zal voor Engeland een diepere impact hebben dan het wegtrekken uit de EU.
Nieuwe onzekerheden boven de markt
De initiële reactie op de financiële markten zal vanzelfsprekend scherp negatief zijn, waarbij kleine open economieën als België, Nederland en Ierland zeker een zware kastijding zullen ondergaan, samen met de financiële waarden (ook al is dit laatste veel minder evident – London City zal bij een effectieve brexit een financiële vrijhaven kunnen worden). In het algemeen moeten eerst de substantiële winsten van de voorbije week neerwaarts worden gecorrigeerd. Daarna moet de nieuwe onzekerheid worden ingeprijsd in de koersniveaus en dat belooft geen prettig vooruitzicht voor deze doordeweekse vrijdag.
Maar behoudens de terechte correctie op het Britse pond zullen de markten zich relatief snel weten aan te passen. Het duurt immers nog meer dan 2 jaar vooraleer de brexit een werkelijkheid wordt. De nieuwe handelsrelaties moeten op dat moment worden geëvalueerd en kunnen het beste van beide werelden combineren: Een vrijhandelszone, zonder elkaars politieke leiders telkens te moeten confronteren want dat leidt alleen tot profileringsdrang. En in tegenstelling tot dat andere spelletje – dat volgens de onsterfelijke woorden van Gary Lineker steevast door de Duitsers wordt gewonnen – verloopt het politieke debat altijd in het voordeel van de hierop beter getrainde Britse politici.
Liever een efficiënte vrijhandelszone, waarbinnen de partners zich comfortabel voelen, dan een onrealistische politieke unie die de voordelen van de intense economische samenwerking sinds WO II terug op de helling zet. Misschien moeten we vandaar dankbaar zijn voor de opgestoken Britse middelvinger en de nodige lessen daaruit trekken als we ook Duitsland aan boord willen houden. Of wat denkt u dat men bijvoorbeeld in Beieren denkt van de EU? In het Verenigd Koninkrijk vond men nog 48 % van de kiezers in het kamp van de EU. In Zuid-Duitsland vindt u hiervoor geen 48 kiezers …
De zwaardere klappen zullen op korte termijn vallen in de industriële hoek wat betreft de Europese waarden en de domestiek gerichte Britse aandelen, in tegenstelling tot de export gerelateerde Britse bedrijven die zich door de terugval van het Britse pond zelfs aan een opwaartse boost mogen verwachten.
De Amerikaanse aandelenmarkten zullen ongetwijfeld in de initiële fase worden meegezogen maar ook hier verwachten we ons slechts aan een tijdelijke reactie. De impact van de wijzigingen aan het Europese front zijn precies van aard om op termijn de positie van Amerika te versterken. Het gegeven van de brexit leefde trouwens niet echt in de VS. In de straten van Manhattan kreeg een journalist van CNN steevast een ontkennend antwoord wanneer zij aan passerende voetgangers vroeg of ze wisten wat het woord brexit betekende. Slechts één persoon meende te weten waar het over ging: een nieuwe mintje van Mentos, misschien …?