Stefan Duchateau
De financiële markten hebben de allerlaatste seconden van Trumps schrikbewind afgewacht om dan met een knetterend vuurwerk uit te pakken en een vervolg te breien aan de beursrally. Een krachtige herstelbeweging die zich in de somberste maanden van 2020 spontaan had weten door te zetten, nadat het duidelijk werd dat de overheden wereldwijd er alles aan zouden doen om de economische gevolgen van de pandemie te bestrijden. Letterlijk tot elke prijs. Ongetwijfeld zal de gevoerde politiek ooit de aanleiding vormen tot oplopende begrotingstekorten door afbetalingen op de opgebouwde schuldenberg of tot een (beperkte) inflatiegolf. Maar dat laatste zou alleen bewijzen dat met de genomen fiscale en economische maatregelen de beoogde doelstelling ook effectief werd bereikt. Soms moet je nu eenmaal de moed hebben om een massa schuld op te bouwen wanneer de vijand vervaarlijk op de poort staat te bonken. Zo kon het VK zijn allerlaatste schijf aan oorlogsschuld pas op 31.12.2016 (!) terugbetalen. Maar zonder de moedige beslissing van Churchill om deze torenhoge schuld aan te gaan, dronken we nu allemaal Sauerkrautsaft (*1) …
Zoals van nieuwe borstels mag worden verwacht, keren deze goed en wordt het Witte Huis er intussen grondig mee schoon geborsteld. De nieuwbakken president brengt alleszins een flinke scheut hoop op beterschap in de internationale relaties, hoop op een afname van de binnenlandse spanningen, hoop op meer stabiliteit en hoop op rustige vastheid die zal gaan uitstralen uit de ambtswoning van de machtigste mens op de aardbol. Geen ondoordacht getwitter meer van een impulsieve president in kamerjas …
Met als laatste aanblik de rug van de uittredende president en de rode zolen van de modieuze schoenen van zijn eega namen we graag afscheid van een van de meest bizarre figuren uit de Amerikaanse politiek. De pen van de geschiedschrijvers zal in vitriool gedoopt zijn wanneer ze een eindoordeel vellen over zijn regeerperiode. Op de lijst van de slechtste presidenten is de eerste plaats wellicht nog niet belaagd. Die eer blijft weggelegd voor James Buchanan (*2) (1857-1861), die de Amerikaanse burgeroorlog had kunnen maar niet wilde vermijden. Maar de twistzieke Andrew Johnson (1865-1869) en de met schandalen overladen Warren Harding (1921-1923) zien hun podiumplaatsen wel bedreigd.
Toch zijn we de uittredende president bijzonder erkentelijk maar we haasten ons om ons standpunt te verduidelijken. Een scherp afgelijnd voorbeeld hoe het écht niet moet, is dikwijls leerrijker dan krampachtige, maar mislukte, pogingen om het wel goed te doen. Trump is hierin met verve geslaagd. We zijn vooral dankbaar om van kortbij te hebben mogen gadeslaan hoe een democratisch president snel kan afglijden tot een dictator, opgejut door zijn narcistische zelfbeeld en het hiermee gepaard gaande gebrek aan zelfkritiek. Deze kwalijke combinatie van eigenschappen leidde onvermijdelijk tot een rechtstreekse confrontatie met de pers.
Maar we willen niet vervallen in karikaturen. Uiteraard is het kortzichtig om het beleid van een president af te meten aan het resultaat van beurzen of op basis van economische statistieken. Maar toch, Trump heeft ongetwijfeld ook enkele dingen goed gedaan. Je haalt immers niet zomaar 74 miljoen stemmen in de VS, in het midden van een economische recessie terwijl er een pandemie door het land raast.
De eerste drie jaren van Trump
Tijdens de eerste drie jaren van zijn regeerperiode wist hij de economische cyclus te versnellen en te verlengen tot de langste periode van economische groei sinds mensenheugenis. De werkloosheid viel terug tot een historisch dieptepunt en de aandelenbeurzen kenden de langstdurende opwaartse cyclus in de financiële geschiedenis. Natuurlijk was dat ten dele ook aan zijn voorgangers te danken en het vereiste zeker een flinke dosis geluk. Hij durfde openlijk vragen stellen over het vroegere migratiebeleid maar zijn eigen antwoorden waren onmenselijk en onwerkbaar. Het door hem uitgelokte handelsconflict met China wordt nu in het belachelijke getrokken, maar vergeet hierbij niet te snel dat ook de Democratische oppositie deze politiek expliciet ondersteunde, soms in nog scherper taalgebruik. Ondanks zijn vreemdsoortige kapsel had hij ook niet volledig ongelijk om de pers erop te wijzen dat er met enige regelmaat doelgericht fake news werd verspreid. Maar dergelijke media hebben veel macht en wie de bal kaatst moet hem terugverwachten. Het gif droop dan ook overvloedig uit de pen van de invloedrijke journalisten van CNN, de New York Times en de Washington Post.
Biden en het virus
De blijde intrede van Joe Biden als 46ste Amerikaanse president liet de beurzen opnieuw opveren maar het antwoord op de vraag of de aandelenkoersen vaste grond hebben gevonden op de nieuwe recordniveaus waar ze zich nu bevinden, zal pas de komende weken gegeven worden. We bevinden ons immers in de aanvangsfase van het resultatenseizoen en in tegenstelling tot de voorbije twee kwartalen zijn de verwachtingen deze keer wél hooggespannen. De minste ontgoocheling in de bereikte resultaten in het vierde kwartaal van 2020 of een haperend vooruitzicht voor de komende maanden is van aard om relatief grote schommelingen uit te lokken.
Intussen grijpt het virus om zich heen als nooit tevoren. Over de komende golf van besmettingen hebben we overigens nooit verstoppertje gespeeld. Daarvoor kennen we de geschiedenis van de betovergrootvader van dit virus te goed, toen in 1919 miljoenen slachtoffers vielen tijdens het slotoffensief van de Spaanse griep. Bij een eerste succesrijke uitbraak krijgt het virus immers de kans om miljarden mutaties te ondergaan, waardoor de kans stijgt dat er, louter bij toeval, een efficiëntere variant ontstaat die zijn slag slaat bij een tweede of derde golf van besmettingen. (*3)
De lockdown-maatregelen hebben weliswaar slechts een beperkte impact op de vooruitgang van de virale infecties en veroorzaken een disproportionele economische kostprijs. Maar tot het moment dat de vaccinatiegraad op een voldoende hoog peil kan worden gebracht, is er geen alternatief. Met het weinige dat we kunnen terugvechten tegen dit oppermachtige virus, moet dan ook op doortastende wijze worden omgesprongen.
Dat is helaas niet het geval. Dat er zolang getalmd werd met het afkondigen van reisrestricties, bewijst dat we bijzonder hardleers zijn. Ook in maart 2020 werd er onwaarschijnlijk laks omgesprongen met mensen die hun plezierreisje belangrijker vonden dan de volksgezondheid. Intussen nemen de maatschappelijke spanningen met de dag toe en dat zal ongetwijfeld in de komende maanden tot scherpere confrontaties aanleiding geven, wanneer gevaccineerden in toenemende mate zullen weigeren om hun sociaal gedrag nog steeds te blijven temperen omwille van de gevaren die dat met zich meebrengt voor de niet-gevaccineerden. Onhoudbaar.
Of het nu pandemieën of financiële implosies betreft, de regels bij alle systeemcrisissen zijn analoog. Beperk de correlatie en laat vooral geen concentratie toe. Het eerste bereik je door de menselijke interactie tot een strikt noodzakelijk aantal te beperken. Het tweede bereik je door massa-evenementen te vermijden. Dus zeker geen festivals tot er meer dan 70 % van de bevolking is ingeënt. Dat men in dergelijke omstandigheden er toch aan denkt om de Olympische Spelen doorgang te laten vinden, is hoogst bedenkelijk en vormt een bijzonder slecht voorbeeld.
Het virus wrijft zich intussen in zijn vuistje en floreert bij zoveel aandoenlijke chaos en het aanstootgevende gebrek aan samenhorigheid en discipline bij de mensensoort.
(* 1) Met zeer veel dank ook aan de Russische en Amerikaanse militaire inzet en het Amerikaanse Congres om in te stemmen met de schuldverlening.
(* 2) Overigens de enige vrijgezel ooit in het Witte Huis.
(* 3) Tegelijk maait deze variant echter ook het gras weg voor de voeten voor de andere gemuteerde versies van het virus. Dit luidt op langere termijn het einde in van de pandemie.
De auteur Stefan Duchateau Professor Risk Management.
