Fred de Jong: "De voordelen van het provisieverbod vanuit klantperspectief wegen zwaarder dan de nadelen"

Michel Klompmaker
Onlangs spraken we met dr. Fred de Jong, die als onderzoeker en consultant een uitgesproken mening heeft over het in eerste instantie omstreden provisieverbod dat van kracht is geworden in Nederland. Overheid en marktpartijen staan aan de vooravond van de evaluatie, maar volgens De Jong zal het provisieverbod standhouden.

Risk & Compliance Platform Europe: Hoe ingrijpend was eigenlijk de invoering van het provisieverbod?
Fred de Jong: “De invoering was behoorlijk ingrijpend, vooral omdat de markt bij de klant de illusie heeft gewekt dat advies gratis was. Daardoor denken veel klanten nu dat ze ineens voor advies extra moeten betalen. De kosten voor advies zaten altijd versleuteld in het financiële product. Met de invoering van het provisieverbod wilde de wetgever een aantal zaken bereiken, zoals het bestrijden van de ongewenste sturing van banken en verzekeraars naar de tussenpersonen enerzijds en anderzijds wilde de wetgever de tussenpersonen dwingen on zich te concentreren op de kwaliteit van het aan de consument te geven financieel advies, met inachtneming van het belang van de klant. Het provisieverbod werd feitelijk door de sector zelf veroorzaakt. Uit verschillende studies bleek immers dat er sprake was van misstanden, zoals onverklaarbaar hoge provisies, het pushen van bepaalde producten en last but not least liet de kwaliteit van het advies te wensen over. Naast het provisieverbod zijn er ook nieuwe regels ingevoerd met betrekking tot de vakbekwaamheid, informatievoorziening aan de klant, de regels rond “execution only” en natuurlijk het transparanter maken van zowel de advies- en distributiekosten.”
Risk & Compliance Platform Europe: Wat kan de markt verwachten van de op hand zijnde evaluatie?
Fred de Jong: “Ik verwacht geen uitgebreide evaluatie, maar een evaluatie op hoofdlijnen. Sommige personen denken dat het mogelijk is om het provisieverbod weer (deels) terug te draaien. Of dat realistisch is? Ik denk het niet, want de AFM constateerde afgelopen zomer al dat het provisieverbod goed wordt nageleefd. Ook constateerde de AFM al eerder dat de kwaliteit van hypotheekadviezen is verbeterd. Echter, de kwaliteit van hersteladviezen bij beleggingsverzekeringen is nog voor verbetering vatbaar (hoewel dit ook verbeterd is de afgelopen jaren), aldus de AFM evenals de kwaliteit van de dienstverlening rond beleggingen. De AFM is dus nog niet helemaal tevreden. Het meest ingewikkeld is natuurlijk om de kwaliteit van het advies goed te kunnen meten. De verbetering van de kwaliteit van financieel advies is niet alleen op het conto van het provisieverbod te schrijven. Andere maatregelen dragen daar ook aan bij, net als de inspanningen van de sector zelf. Het provisieverbod heeft er in ieder geval voor gezorgd dat adviseurs echt toegevoegde waarde moeten gaan bieden. Anders betaalt de klant de rekening gewoon niet.”
Risk & Compliance Platform Europe: Is er dan nu ook sprake geweest van een cultuurverandering?
Fred de Jong: “Gelukkig zijn de productpushers en provisiejagers de markt uit. De intermediairs waren over het algemeen al zeer klantgericht, dus daarin zie ik niet heel veel verandering. Wel zie ik dat de financiële adviseurs zich nu meer bewust zijn van hun grote verantwoordelijkheid voor het financieel welzijn van hun klanten. Er vindt meer klantcontact plaats is mijn indruk en de dienstverlening wordt concreter gemaakt om de klant te kunnen overtuigen van de waarde van het advies. Ook zijn er sinds het provisieverbod nieuwe verdien- en businessmodellen ontstaan, maken adviseurs meer keuzes in wat ze wel en niet kunnen en maken steeds meer intermediairs de stap naar een volledig nieuw businessmodel zonder provisie. Voor de klant is er dus meer keuze gekomen. De cultuurverandering is naar mijn mening zeker in gang gezet en ik ben ervan overtuigd dat deze is versneld sinds de invoering van het provisieverbod.”
Risk & Compliance Platform Europe: Tot zover het positieve, maar er waren toch ook de nodige bedenkingen?
Fred de Jong: “Er zijn inderdaad ook neveneffecten waar de wetgever in haar evaluatie goed naar moet kijken. Vanuit het intermediair klinkt er terecht de nodige kritiek naar banken en verzekeraars inzake de berekening van de netto tarieven en de kosten voor advies en distributie. Het is belangrijk om de toegankelijkheid van financieel advies te analyseren. De wetgever wilde voorkomen dat de minder draagkrachtige consument geen advies meer zou afnemen vanwege de kosten die hij direct zou moeten betalen. Nu is de behoefte aan complexe en impactvolle producten bij deze groep consumenten een stuk kleiner, maar een goede studie naar de toegankelijkheid van financieel advies voor die consumenten die het meest gebaat zijn bij goede financiële ondersteuning, is belangrijk. Daarnaast zou het goed zijn als wordt onderzocht in hoeverre Nederlanders sinds het provisieverbod beter of slechter verzekerd zijn en in hoeverre dat leidt tot mogelijke maatschappelijke problemen. Denk bijvoorbeeld aan de verzekerbaarheid van ZZP-ers. Daarbij de volgende kanttekening: Het gaat om de vraag of het provisieverbod ervoor heeft gezorgd dat consumenten niet voor financieel advies kunnen betalen. Je kunt namelijk de wetgever niet verantwoordelijk houden voor het feit dat sommige klanten niet voor een financieel advies willen betalen.”
Risk & Compliance Platform Europe: “Wat is uw uiteindelijke conclusie op dit moment?
Fred de Jong: “Ik denk dat de voordelen van het provisieverbod vanuit klantperspectief op dit moment zwaarder wegen dan de nadelen. De wetgever zal dan ook naar mijn mening met de sector in overleg moeten treden om de nog bestaande nadelen te kunnen wegnemen. En de sector zal zelf actief de knelpunten objectief in kaart moeten (laten) brengen,om een zuivere discussie hierover op gang te kunnen brengen. Mijn verwachting is dat de evaluatie van het provisieverbod niet zal leiden tot intrekking van dit verbod. Overigens ook niet tot uitbreiding.”