Jacques Jetten
In de theatershow “Thuis Best” in 1980 van Jasperina de Jong, Lars Boom en Frans Mulder zat het lied “Het bestuur”, waarvan de tekst mij altijd is bijgebleven, één couplet in het bijzonder en wel het volgende: Het bestuur, het bestuur heeft behoefte aan structuur en een vrouw die hoort erbij, die ziet de zaken kamerbreed. Ja, een vrouw, een vrouw die maakt de zaak compleet. Vrouwen hebben eigen wetten, zal ik even koffie zetten? En we vergaderen, we zien wel wat het wordt Een hele avond is waarschijnlijk nog te kort, want elke kwestie kost meteen een half uur, maar verder gaat het goed met het bestuur. Traditioneel is het voor vrouwen moeilijk geweest om door te dringen tot topfuncties in de politiek en het bedrijfsleven. Er was sprake van het zogenaamde “glazen plafond”, waartegen ambitieuze vrouwen steevast opboksten. Het begrip “positieve discriminatie” werd uitgevonden toen er vrouwenquota werden ingesteld. Dat waren allemaal achterhoedegevechten, want de vrouwen waren in opmars. De eerste vrouwelijke minister in ons land was dr. Marga Klompé van maatschappelijk werk in het kabinet De Quay (1959-1963). Ik kan me de komst van Marga nog wel herinneren. Uit een soort spotlust sprak men openlijk over Marga Kompleet om aan te geven dat ze de laatste en zwakste schakel was. Later bleek uit haar daden, dat zij een krachtige en kundige minister was en gaandeweg verstomde de kritiek.
Het duurde nog heel wat kabinetten, waarin slechts één of twee vrouwen mochten aanschuiven. In het kabinet van de Roermondenaar mr. Jo Cals, dat van 1965 tot 1966 optrad, zaten uitsluitend mannen. Het kwam ook snel ten val. Het woord excuustruus werd voor de eerste maal gebruikt in de jaren 1980. Dus in de tijd waarin Jasperina de Jong bovenstaand lied zong, al kwam het begrip ”excuus Truus” al in 1961 voor in het lied “Kangoeroe” van het Cocktail Trio:
Op een kangoeroe eiland, waar je kangoeroes vindt
Zoekt een kangoeroemoeder naar d’r kangoeroekind Oh, ik ben toch zo ongeruus Truus
Ik ben toch zo ongeruus
Pa gooit me zonder excuus Truus
Als ik zo leeg thuis kom uit huus.
De ervaring leert, dat de weerstand tegen vrouwen in een mannenberoep toeneemt naarmate er meer vrouwen bijkomen. Eén enkele vrouw blijft een excuustruus en vormt geen bedreiging voor mannen. Wij zien bij het kabinet Rutte IV, waarin geforceerd het aantal mannelijke en vrouwelijke ministers gelijk moest worden getrokken, dat het niet werkt. Nooit eerder heeft een kabinet zo weinig vertrouwen en draagvlak in de samenleving gekend.
In Engeland trad een kleine twee maanden geleden alweer de derde vrouwelijke prime minister aan. Ofschoon haar vrouw-zijn officieel niet de reden was waarom het Liz Truss al vanaf het begin niet lukte om zichzelf en haar kabinet op de kaart te zetten, geloof ik vast, dat dit wel de onderliggende reden van haar ongenadige val was. Als je ziet wat Boris Johnson zich allemaal kon permitteren voordat hij werd weggestuurd en je vergelijkt dat met wat tot de afgang van tante Truss heeft geleid, dan kan het niet anders, dan dat voor haar een andere maatstaf gold. Jammer voor haar.
We zijn nog lang niet af van het fenomeen excuustruus. Wat is het toch moeilijk om de schijn van seksisme te vermijden.
De auteur Jacques Jetten is jurist.
