Op 1 januari 2022 zal het twintig jaar geleden zijn dat de eerste eurobiljetten uit de geldautomaten en over de toonbank gingen. De Nationale Bank van België besteedt uiteraard uitgebreid aandacht aan de 20ste verjaardag van de Europese eenheidsmunt. Achter de euro gaan heel wat cijfers schuil. De Nationale Bank van België (NBB) doet een poging om 20 markante cijfers met ons te delen. Toen de euro in januari 2001 betaalkracht kreeg, werden er in België 550 miljoen eurobiljetten in omloop gebracht en bijna 2 miljard muntstukken. Een NBB-team onder leiding van de toenmalige commissaris-generaal voor de euro en latere Nationale Bank-gouverneur Jan Smets leidde deze gigantische logistieke operatie in goede banen.
Ook al mocht de Belg tot eind februari 2002 nog met de Belgische franken betalen en was er dus een overgangsperiode van 2 maanden voorzien, al op 15 januari 2002 bleek 90 procent van alle cashbetalingen in ons land met de euro te worden uitgevoerd. De introductie van de nieuwe munt gebeurde in België dus bijzonder vlot. Dat was te danken aan de vele sensibiliseringscampagnes, de euromunten starterkits die wijd verspreid waren al voor de euro introductie een feit werd op 1 januari 2001 en dankzij de grote beschikbaarheid van de nieuwe munt. Ook het feit dat omrekenen van de Belgische frank naar de euro eenvoudig was (100 Belgische frank was 2,5 euro), versnelde wellicht het gebruik van de euro.
In totaal waren er eind november 2021 wereldwijd 27,6 miljard eurobiljetten in omloop. Dat cijfer neemt nog elk jaar toe met enkele procenten omdat de euro nog aan belang wint als internationaal betaalmiddel maar ook omdat er toch wel wat biljetten worden opgepot en niet meteen uitgegeven. Eind oktober 2021 waren er ook 140,7 miljard euromuntjes in omloop. Daarvan zijn er door de NBB 4,2 miljard gedistribueerd in België.
De drukkerij van de Nationale Bank van België die eind vorig jaar de deuren sloot, drukte in totaal 3,9 miljard eurobiljetten. Die waren lang niet allemaal geprint voor uitgifte op de Belgische markt maar werden verspreid over de hele eurozone in omloop gebracht. Vandaag werkt de NBB voor het drukken van eurobiljetten nauw samen met de Oostenrijkse en de Portugese centrale bank. De NBB exploiteert een wereldvermaard expertisecentrum over bankbiljetten en haar experten zijn nauw betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe biljetten en bij de beveiligingstechnologie die erin verwerkt worden in de strijd tegen valsmunterij. Wat de NBB allemaal ter zake doet, is om evidente veiligheidsredenen een goed bewaard en bewaakt geheim maar haar rol is zeer significant.
Sinds de Belgische frank uit omloop werd gehaald, recupereerde de Nationale Bank al voor een waarde van 9,187 miljard euro aan Belgische frank biljetten. Wie nog oude Belgische frankbiljetten heeft, kan die nog altijd gratis omwisselen voor eurobiljetten aan de loketten van de Nationale Bank in Brussel.
1,6 procent van alle Belgische frankbiljetten die de Nationale Bank in omloop bracht eind 2001 zijn nog niet omgeruild. In totaal gaat het om 143,1 miljoen biljetten. Dat aantal daalt dankzij de omwisselmogelijkheid die de NBB biedt nog elk jaar een beetje maar vermoedelijk zullen ruim meer dan 100 miljoen Belgische frank biljetten nooit terugkeren naar de NBB. Het gaat vooral om bankbiljetten van 2000 (42,4 miljoen) en 100 Belgische frank (23,5 miljoen). Ze zijn verloren gegaan, vernietigd in bijvoorbeeld een brand, té goed verstopt door overleden personen, bevinden zich in het buitenland bij mensen die het niet de moeite vinden om ze om te ruilen in België, worden bewaard door verzamelaars, enzovoort.
Volgens een recente bevraging van de ECB heeft de Belg ’s ochtends gemiddeld 65 euro in de portefeuille zitten. Dat is weinig in vergelijking met bijvoorbeeld de Oostenrijkers (121 euro), de Cyprioten (114 euro) of de Luxemburgers (99 euro).
Nog volgens deze ECB-bevraging heeft gemiddeld 34% van de Belgische gezinnen een bankbiljet van 100 of 200 euro in huis.
58 procent van alle aankopen die de Belg verricht, werden in 2019/2020 nog in cash uitgevoerd. Dat percentage is door de sterke opkomst van de elektronische/digitale betaalmogelijkheden al verschillende jaren dalend en het zal wellicht nog verder afnemen, maar eurocash blijft dus een belangrijk betaalmiddel. Bij een cashbetaling geeft de Belg gemiddeld minder dan 20 euro uit, bij een betaling met kaart is dit ruim 30 euro.
Sinds de nieuwe afrondingsregels in werking traden in ons land en handelaars ze niet meer moeten aanvaarden, zijn de muntjes van 1 en 2 eurocent uiteraard zeer onpopulair geworden. Deze ‘rosse centjes’ worden massaal terug binnengebracht bij de NBB. In totaal werden al 647 ton aan muntjes van 1 en 2 eurocent afgeleverd in het cashcentrum van onze Nationale Bank. Het gaat om respectievelijk 123,3 en 117,2 miljoen stuks.
Controle op echtheid, beschadiging en vervuiling
Tijdens hun levensloop keren de meeste eurobankbiljetten gemiddeld 1 keer per jaar terug naar het cashcenter van de NBB. De commerciële banken en geldkoerier bedrijven zijn namelijk verplicht om een percentage van de bankbiljetten die ze verwerken door te sturen naar de centrale bank. In het NBB-cashcenter worden deze bankbiljetten gecontroleerd op echtheid (de NBB beschikt over méér technologische mogelijkheden en meer gesofistikeerde detectieapparatuur om biljetten te controleren dan de banken), beschadiging, enzovoort. Gemiddeld 1 biljet op 6 wordt tijdens het ‘bezoek’ aan het NBB-cashcenter uit omloop gehaald en vernietigd.
De NBB-machines die biljetten controleren op echtheid, beschadiging of vervuiling (De Banknote Processing Systems ‘BPS’) doen dat razendsnel. De sensoren van een zeer intelligente BPS-machine van de NBB kan elke seconde 30 biljetten inspecteren en vervolgens sorteren in pakjes.
De zware overstromingen die in ons land de voorbije zomer troffen, richtten niet alleen onnoemelijk veel schade aan woningen en infrastructuur aan. De Nationale Bank ruilde al gratis 200.000 besmeurde eurobiljetten in die door de overstromingen onbruikbaar werden. De NBB zette extra personeel in voor deze omruiloperatie die enkel manueel kan gebeuren.
De levensduur van een bankbiljet is beperkt in tijd. Ook al gaan de huidige tweede generatie eurobiljetten langer mee dan de eerste generatie dankzij de introductie van duurzamer en kwaliteitsvoller materiaal, toch worden eurobiljetten die beschadigd of te fel verkreukt zijn door de centrale banken uit omloop gehaald en in een gesofistikeerde versnipperaar vernietigd. In totaal werd zo in de eurozone al 95.000 ton eurobiljetten onbruikbaar gemaakt.
De euromunten worden weliswaar logistiek in omloop gebracht door de Nationale Bank maar de productie ervan gebeurt, in tegenstelling tot die van de bankbiljetten, in opdracht van de Schatkist (FOD Financiën). Het gewicht van de euromunten in omloop in ons land bedraagt naar schatting 20.000 ton, in de hele eurozone samen wijst de weegschaal 575.000 ton aan.
De eurobankbiljetten zijn dankzij de introductie van talrijke nieuwe beveiligingstechnieken steeds moeilijker na te maken. Er zijn in de biljetten beveiligingselementen gestopt die je met het blote oog kan zien of met de vingers kan voelen maar er zijn er ook die enkel en alleen door gespecialiseerde machines kunnen gecheckt worden en zeer moeilijk te kopiëren zijn. Denk bijvoorbeeld maar aan de doorzichtige raampjes die in de tweede biljettengeneratie werden geïntroduceerd. De NBB is met haar expertisecentrum, dat zowel medewerkers van de Nationale Bank als leden van de federale politie tewerkstelt, nauw betrokken in de strijd tegen valsmunterij in ons land. Gemiddeld blijken er in de hele eurozone slechts 14 valse biljetten op 1 miljoen biljetten in omloop vals te zijn.
Sinds de creatie van de euro twintig jaar geleden werd besloten één biljet denominatie uit omloop te halen. Het gaat om het weinig populaire biljet van 500 euro dat sinds het jaar 2019 niet meer wordt aangemaakt maar wel nog een wettelijk betaalmiddel blijft.
De ECB maakte onlangs bekend dat over enkele jaren tijd de derde generatie aan eurobiljetten in omloop zal worden gebracht. Deze biljetten zullen in tegenstelling tot de tweede generatie, die vooral bestond uit nieuwe veiligheidskenmerken en in 2013 werd gelanceerd, een volledig nieuw thema krijgen. Een jury uit de eurozone waar onder meer fotograaf Stephan Vanfleteren in zetelt, zal onder meer op basis van enquêtes bij de Europese bevolking dit nieuwe biljettenthema gaan kiezen.
Als alles volgens plan verloopt, opent de NBB in het jaar 2025 een nagelnieuw euro-cashcenter in Zellik. Dit centrum zal de huidige infrastructuur in het centrum van Brussel vervangen. Het nieuwe cashcenter, dat de logistieke draaischijf wordt voor het cashverkeer in ons land, zal onder meer met robottechnologie werken.
