De Europese Unie is er niet in geslaagd om nieuwe sancties tegen Rusland goed te keuren vanwege een veto van Letland en Litouwen. De twee Baltische landen blokkeerden het pakket vanwege een bepaling die EU-bedrijven toestaat om in Rusland te blijven opereren, ondanks de oorlog in Oekraïne. Ondertussen blijkt dat ‘jonge’ Nederlandse bedrijven via tussenhandel de sancties weten te omzeilen.
De impasse legt de diepe verdeeldheid binnen de EU bloot over de aanpak van Rusland. Critici stellen dat de bepaling bedrijven te veel ruimte geeft om hun activiteiten in Rusland voort te zetten, ondanks de escalerende spanningen.
Het veto kwam nadat onderhandelaars van de EU strengere maatregelen wilden opleggen aan bedrijven en schepen die de Russische acties in Oekraïne steunen. Het pakket was bedoeld om de lijst van op de zwarte lijst geplaatste olie- en gastankers aanzienlijk uit te breiden.
Letland en Litouwen drongen aan op het blokkeren van de verlenging van de zogenaamde “no-Russia clause“. Deze clausule, die voor het eerst werd geïntroduceerd in december 2022 en al drie keer is verlengd, staat EU-bedrijven toe om in Rusland te blijven opereren en tegelijkertijd toestemming te krijgen voor de import en export van goederen die anders verboden zouden zijn. Andere lidstaten, waaronder Duitsland en Frankrijk, waren volgens anonieme bronnen van Politico terughoudend om de kwestie in dit stadium aan te pakken.
De Europese Commissie heeft aangegeven bereid te zijn de zorgen van Letland en Litouwen te bespreken en de controversiële uitzonderingen in toekomstige sanctiepakketten mogelijk te herzien.
De kwestie zal naar verwachting opnieuw worden besproken tijdens de bijeenkomst van de EU-ministers van Buitenlandse Zaken op 16 december. Ambtenaren hebben ook een ambitieuzer sanctiepakket voorgesteld voor begin volgend jaar, wanneer Polen het roulerende voorzitterschap van de Raad van de EU overneemt van het Rusland-vriendelijke Hongarije.
De impasse rondom de nieuwe sancties tegen Rusland, wordt nog complexer nu uit onderzoek van het CBS en Rijksuniversiteit Groningen blijkt dat sommige Nederlandse ‘jonge’ bedrijven mogelijk al de sancties omzeilen via tussenhandel. De daling van de Nederlandse export van gesanctioneerde goederen naar Rusland gaat gepaard met een sterke toename van de export naar landen (Armenië, Kazachstan, Kirgizië, Mongolië, Servië, Turkije en Turkmenistan) die op hun beurt meer goederen naar Rusland exporteren. Dit roept de vraag op of de EU-sancties wel effectief zijn en of er meer moet worden gedaan om de naleving ervan te waarborgen, zelfs terwijl er onenigheid bestaat over de strengheid van de sancties zelf.
