EIOPA Stresstest: pensioenfondsen nog steeds kwetsbaar

Een stresstest is een gangbaar middel om te toetsen hoezeer een instelling bestand is tegen schokken. Het doel van de stresstest van EIOPA was om de weerbaarheid van pensioenfondsen te toetsen en om mogelijke systeemrisico’s te identificeren. Voor wat betreft die systeemrisico’s stelt EIOPA dat er op grond van deze test momenteel geen bewijs te vinden is voor het bestaan van systeemrisico’s die hun oorsprong vinden in de pensioensector.

Om de weerbaarheid van pensioenfondsen te testen, zijn in de stresstest slecht-weer-scenario’s toegepast, zoals neerwaartse schokken op de aandelenkoersen en de rente, en is gekeken naar de effecten daarvan op de verschillende pensioenfondsen.
De stresstest is gebaseerd op de cijfers over 2014. De Nederlandse pensioenfondsen die aan de test hebben meegedaan, beheren bij elkaar meer dan 50% van de Nederlandse pensioenfondsbeleggingen. EIOPA heeft niet bekend gemaakt om welke pensioenfondsen het gaat. DNB bespreekt de resultaten van de stresstest met de fondsen die hebben deelgenomen.
Twee macro-economische scenario’s en één langleven-scenario
Het eerste scenario gaat uit van aanzienlijk dalende zakelijke waarden (zoals aandelen en vastgoed), een dalende rente en stijgende spreads. Er wordt daarbij aangenomen dat beleggingen in activa die voorheen een ‘safe haven’ status hadden, zoals bepaalde staatsobligaties, deze status verliezen. In het tweede macro-economische scenario daalt de rente iets meer dan in het eerste scenario, maar zijn er ook markten in zakelijke waarden die minder geraakt worden. In het langleven-scenario gaat EIOPA uit van een stijging van de levensverwachting met twintig procent.
Nederlandse pensioenfondsen worden vooral in de eerste twee scenario’s hard geraakt. De belangrijkste reden hiervoor is dat de Nederlandse pensioensector een relatief grote portefeuille zakelijke waarden kent en het renterisico beperkt wordt afgedekt. De impact van de langleven-schok is voor Nederlandse pensioenfondsen beperkter. Deze uitkomsten van de stresstest bevestigen het beeld dat Nederlandse pensioenfondsen kwetsbaar zijn. Nederland kent voor pensioenfondsen een systeem van buffers om schokken op te vangen. De lage rente heeft een groot beroep gedaan op die buffers, waardoor veel pensioenfondsen niet meer goed in staat zijn om schokken op te vangen. Het is belangrijk dat pensioenfondsen hierover realistisch en helder zijn naar hun deelnemers. In het pensioentoezicht kijkt DNB in 2016 daarom nadrukkelijk naar de financiële opzet van pensioenfondsen en de manier waarop pensioenfondsen de deelnemers informeren over hun financiële positie.
Europese pensioenstelsels
Europa kent veel verschillende pensioenstelsels. Er zijn bijvoorbeeld verschillen tussen buffereisen, de waarderingsgrondslagen, zoals de hoogte van de rekenrente, en de omgang met tekorten. Deze verschillen maken dat de uitkomsten van de stresstest op nationale grondslagen moeilijk vergelijkbaar zijn. EIOPA heeft daarom de resultaten gepubliceerd zowel op basis van de nationale toezichtraamwerken als op basis van een ontwerp voor een raamwerk met gelijke waarderingsregels. Dat laatste raamwerk maakt onderlinge vergelijkbaarheid van de resultaten uit de stresstest beter mogelijk.
In tegenstelling tot het raamwerk met gelijke waarderingsregels zijn risico’s bij de nationale raamwerken, uitgezonderd die van Nederland, vaak impliciet (en daarmee minder zichtbaar) gemaakt door het gebruik van lichtere waarderingsregels, met name een hogere rekenrente. De impact van de stresstest op pensioenfondsen op basis van het raamwerk met gelijke waarderingsregels verschilt dan ook minder tussen landen. Wel blijkt dat in veel landen de risico’s vooral bij de werkgever liggen, waar in Nederland de risico’s momenteel als gevolg van de huidige lage dekkingsgraden vooral bij de deelnemers liggen.
bron: DNB