De Nederlandsche Bank (DNB) onderzocht risico's hypotheekbeleggingen

In 2017 heeft De Nederlandsche Bank (DNB) bij een aantal pensioenfondsen onderzoeken uitgevoerd om vast te stellen of de risico’s van hypotheekbeleggingen adequaat worden beheerst. Uit het onderzoek bleek dat de kwaliteit van de risicobeheersing verschilt. Pensioenfondsen zijn de laatste jaren meer in (woning)hypotheken in Nederland gaan beleggen. Gemiddeld beleggen pensioenfondsen per eind maart 2017 voor 2,4% in hypotheken, waarbij de mate van beleggen aanzienlijk varieert tussen fondsen (tussen 0 en 20%). Beleggen in hypotheken brengt liquiditeitsrisico’s, kredietrisico’s en ‘pre payment’ risico’s met zich mee. Ook aan de door pensioenfondsen gekozen beheervorm, via een beleggingsfonds, collectief mandaat of individueel mandaat, kleven specifieke voor- en nadelen.

In de onderzoeken heeft DNB gekeken naar de onderbouwing en vastlegging van het beleid, het mandaat aan de vermogensbeheerder, de rapportages die gebruikt worden voor de monitoring en de evaluatie van beleid en uitvoering. Ook is er op locatie onderzoek gedaan bij een aantal aanbieders van hypotheekbeleggingsproducten.
Aandachtspunten en beleid
Uit de onderzoeken blijkt dat de kwaliteit van de risicobeheersing van wisselend niveau is. Om pensioenfondsen te helpen de beheersing van de aan hypotheken gekoppelde risico’s te verbeteren, volgen hieronder de belangrijkste veelal technische aandachtspunten uit de onderzoeken.
Het ontbreekt bij veel fondsen aan eigen beleid voor de beleggingscategorie hypotheken, waarin is vastgelegd hoe het fonds in de categorie wenst te beleggen en onderbouwd is dat dit aansluit bij haar beleidsuitgangspunten. Zoals de uitgangspunten gehanteerd in de ALM, de “investment beliefs” en de ” illiquidity risk appetite”. Vaak wordt het beleid van de aanbieder overgenomen, in plaats van eerst zelf beleid te formuleren.  DNB verwacht dat pensioenfondsen vastleggen wat de doelstellingen en restricties zijn van de belegging in hypotheken. Bijvoorbeeld ten aanzien van NHG, schuld/marktwaardeverhouding, looptijden, rentevast periodes, het type hypotheken, bijzonder beheer en de (minimaal) vereiste spreads op hypotheken.
Keuze beheervorm
Bij een aantal pensioenfondsen lopen de stappen in de beleggingscyclus door elkaar. In de cyclus wordt eerst het strategische beleid voor beleggingscategorieën vastgelegd. De keuze voor het product (de beheervorm en/of een portefeuillemanager voor hypotheken) volgt daarna. Het is belangrijk om de stappen in de beleggingscyclus in de juiste volgorde te doorlopen, omdat bij hypotheken de risico- en rendementskarakteristieken van de beschikbare beleggingsproducten, bijvoorbeeld qua kredietrisico, significant kunnen verschillen.
Hypotheken in de matching portefeuille
Een belangrijk aspect bij het beleggen in hypotheken is het bepalen van de mate waarin hypotheken in de rente-afdekking worden meegenomen. Veel van de onderzochte fondsen kozen voor 100 procent. Een onderbouwing hiervoor ontbreekt veelal, terwijl DNB dat – zeker als meer kredietrisico wordt opgezocht (bijvoorbeeld laag percentage NHG en relatief hoge schuld/marktwaardeverhouding) – wel verwacht. Toetsing van de juistheid van de keuze moet in de monitoring en evaluatie terugkomen. Bijvoorbeeld door een ex ante en ex post vergelijking van de rente-afdekking, waarbij ook de vergelijking van de inschatting en realisatie van het pre payment-risico een belangrijk onderdeel is.
Waardering
Een ander belangrijk aandachtspunt is de waardering van de hypotheekportefeuille. DNB verwacht dat een fonds onderbouwt hoe de waardering van de hypotheekportefeuille tot stand komt. Ook hier is de inschatting van het pre payment risico belangrijk, net als de gehanteerde verdisconteringscurve en de (offerte) tarieven waarop deze curve wordt gebaseerd. Er zijn aanbieders die hiervoor louter hun eigen offertetarieven gebruiken, wat het risico met zich meebrengt dat de aanbieder de waardering oneigenlijk beïnvloedt.
Bron: DNB