De Nederlandsche Bank, afgekort DNB, mocht over het afgelopen jaar 2023 een verlies bijschrijven van bijna 3,5 miljard euro. Het grootste deel hiervan, ruim 2,3 miljard euro, wordt opgevangen door de voorziening voor financiële risico’s. Het resterende verlies van ruim 1,1 miljard euro gaat ten laste van kapitaal en reserves. Volgens DNB zijn deze cijfers in lijn met eerdere verwachtingen. De buffers van DNB zijn naar verwachting groot genoeg om toekomstige verliezen op te vangen. De vraag blijft hoe het mogelijk is dat met ruim tweeduizend hooggekwalificeerde medewerkers een negatief resultaat per werknemer van circa 1.750.000 euro verklaarbaar is. Hieronder vindt u de uitleg.
Het negatieve resultaat over 2023 is een gevolg van de renteverhogingen die de Europese Centrale Bank in dat jaar doorvoerde om de inflatie terug te dringen. Doordat de rente werd verhoogd, zijn de rentelasten voor DNB toegenomen terwijl de rentebaten nauwelijks toenamen. De renteverhogingen van centrale banken leiden ook elders tot negatieve resultaten, binnen en buiten de eurozone. Zo heeft de Europese Centrale Bank, afgekort ECB, onlangs een negatief resultaat van 7,9 miljard euro bekend gemaakt dat – net zoals bij DNB – grotendeels wordt opgevangen via de inzet van een voorziening voor financiële risico’s. Onder de streep bedraagt het verlies van de ECB 1,3 miljard euro. Eerder maakte de Federal Reserve al een recordverlies van zo’n 114 miljard dollar wereldkundig.
Gevolgen van aankoopprogramma’s
DNB is een van de centrale banken waar het resultaat relatief slecht uitvalt. Om de gevolgen van de COVID19-pandemie te verzachten hebben de centrale banken in het eurosysteem op grote schaal staatsobligaties van hun land aangekocht om de liquiditeit te vergroten en de rentes te drukken. Dit beleid wordt aangeduid met kwantitatieve verruiming. Vanwege de hoge kredietwaardigheid van de Nederlandse Staat heeft DNB die obligaties tegen relatief lage rentes aangekocht. Tegenover de verliezen van DNB staan echter ook lagere financieringskosten voor de Nederlandse overheid. Het bedrag dat de Nederlandse Staat dankzij het ECB-beleid van kwantitatieve verruiming aan rentelasten op de staatsschuld heeft bespaard wordt geschat op circa 28 miljard euro. Dit voordeel is groter dan de verliezen die DNB over 2023 en de komende jaren naar verwachting lijdt.
Op basis van de meest recente ramingen per jaareinde verwachten we dat de buffers van DNB positief blijven (zie de figuur boven dit artikel). Deze verwachtingen zijn gunstiger dan de prognoses die in december 2023 zijn gepubliceerd. DNB maakte eerder in een brief aan de minister van Financiën bekend dat er als gevolg van gestegen rentes een aantal jaren met verliezen aan zat te komen. Dat blijft voorlopig zo, ook al prijst de markt inmiddels weer rentedalingen in. Vanaf 2029 verwacht DNB een positief resultaat te boeken. DNB werkt de eerste jaren aan herstel van haar buffers, en daarna wordt weer dividend uitgekeerd aan de Staat. Deze verwachting over het bufferherstel is echter met veel onzekerheid omgeven. De cumulatieve verliezen zijn namelijk sterk afhankelijk van de feitelijke renteontwikkelingen. De mogelijkheid blijft bestaan dat de cumulatieve verliezen groter zijn dan het kapitaal en de reserves. Eerdere ramingen lieten dat al zien.
Negatieve buffers geen belemmering voor kerntaak DNB
Een groot verlies of zelfs een tijdelijk negatief kapitaal vormt geen belemmering voor het uitvoeren van de kerntaak van DNB, die gericht is op prijsstabiliteit. Omdat een centrale bank in principe niet in gebreke kan blijven ten aanzien van haar verplichtingen in de eigen valuta is er geen discontinuïteitsrisico. Het is wel nodig dat DNB op lange termijn voldoende winstgevend is om op een efficiënte en geloofwaardige manier monetair beleid te voeren. Tussen de invoering van de euro in 1999 en 2021 heeft DNB in totaal 22,6 miljard euro winst gemaakt. Hiervan is 16,2 miljard euro in de vorm van dividend uitgekeerd aan de Nederlandse Staat. De andere 6,3 miljard euro heeft DNB gebruikt om haar buffers te versterken. Eind 2021 bedroegen de buffers ruim 11 miljard euro. Daar is na twee jaar negatieve resultaten nog ruim 7 miljard van over.
Afspraken met de Staat, als aandeelhouder
Afgelopen december hebben de minister van Financiën, die namens de Staat de aandeelhouder vertegenwoordigt, en de president van DNB nieuwe afspraken gemaakt over het kapitaalbeleid van DNB. Dit kapitaalbeleid beschrijft hoe DNB buffers vormt en hoe daartoe het resultaat van DNB wordt verdeeld over kapitaal en reserves en de voorziening voor financiële risico’s enerzijds en een dividenduitkering aan de Staat anderzijds. Het kapitaalbeleid stelt DNB in staat om de buffers via inhouding van toekomstige winsten op termijn te repareren. Het alternatief voor herstel van buffers, een herkapitalisatie door de Staat, is op dit moment dan ook niet aan de orde(Verwijst naar een externe site). Wanneer de buffers door inhouding van winsten voldoende hersteld zijn, hervat DNB de dividenduitkeringen aan de Nederlandse Staat.
DNB publiceert haar jaarverslag op 14 maart.
Illustratie (copyright DNB) boven dit artikel: Geschatte verloop van de buffers van DNB. De figuur toont de verwachte ontwikkeling van de hoogte van de buffers van DNB per jaareinde na resultaatbestemming. Deze buffers bestaan uit de voorziening financiële risico’s en kapitaal en reserves. Met de afboeking van ruim 2,3 miljard euro is de voorziening voor financiële risico’s uitgeput per eind 2023. De resterende verliezen gaan ten laste van kapitaal en reserves.
