Deus ex machina

Een onwaarschijnlijke wending in de plot van een verhaal waarbij een schier onmogelijke situatie toch tot een gewenst einde wordt gebracht. De Griekse tragedie kende deze narratieve techniek reeds in de oudheid maar ik dacht altijd dat dit soort plotse wendingen vooral het gevolg was van het gebrek aan inspiratie van de auteurs, waarmee het scenario alsnog in de bepaalde richting kon worden omgebogen.
Deze stijlfiguur is blijkbaar het enige wat ons nog uit deze impasse kan redden. De drie betrokken partijen (IMF, de eurozone en de Griekse regering) kunnen niet meer terugkomen op de karikaturen waarmee ze elkaar zijn blijven bestoken. Iedere toegift aan de tegenpartij zou als een barst in de verdedigingsmuur worden beschouwd en als een invitatie gelden voor verdere intrusies. Het verlies aan geloofwaardigheid zou onherstelbare schade aanbrengen aan de verdere onderhandelingspositie.
De hele situatie had vermeden kunnen worden indien men bij de eerste ernstige tekenen van de Griekse financiële ontaarding, realistisch had gereageerd en enerzijds besparingen had opgelegd en anderzijds een parallelle munt had ingevoerd voor pensioenen en een deel van de lonen. Zo had de Griekse regering nog wat bewegingsruimte gehad en was de (voor de overige eurozone onaanvaardbare) pensioenregeling een louter Grieks probleem gebleven. Hooguit een toeristische attractie …
Behoudens een deus ex machina zien we het dus vrij somber in wat de Grieken betreft. Het grexit-scenario (hoe vermijdbaar het ook was) is intussen al voor (ongeveer) de helft ingecalculeerd in de markten. De belangrijkste vragen die men zich hierbij moet stellen is enerzijds hoe goed de ECB is voorbereid op een dergelijk scenario en anderzijds hoe accuraat de eurozone de gevolgen voor haar economie en financieel systeem in kaart heeft gebracht.
Wij gaan er in ieder geval van uit dat de ECB over de ruimste middelen beschikt om de directe impact op de obligatiemarkten te mitigeren en zelfs nog wat achterstand heeft op haar QE-programma zodat vrij snel na de eerste schokgolven zowel de aandelenbeurzen als de obligatiemarkten zelfs een opwaarts pad kunnen kiezen. Indien de technocratische diensten van de eurozone tegelijk de nodige chirurgische ingrepen kunnen brengen op de bankbalansen waar dit nog nodig zou zijn, dan kan ook daar de impact voor de eurozone beperkt blijven.
De vergelijking met de faling van Lehman Brothers gaat overigens helemaal niet op. Vergeet niet dat na de aankondiging van het bankroet van deze investeringsbank de Amerikaanse beurs begon te stijgen (na een eerste schrikreactie). Men ging er immers vanuit dat de Federal Reserve een dergelijk faillissement alleen zou hebben goedgekeurd indien ze de gevolgen hiervan goed in kaart zou hebben gebracht en de nodige maatregelen had klaarstaan om de fall-out van de balansimplosie van Lehman op te vangen. Na een week moest een stamelende en haperende Fed-Voorzitter echter toegeven dat er geen plan uitgetekend was en dat het faillissement voor hem als een totale verrassing kwam (en dit op basis van een impulsieve politieke beslissing om een oude openstaande rekening met Lehman te vereffenen. Het investeringshuis had immers hooghartig geweigerd om mee te werken aan de ordelijke afwikkeling van LTCM in 1998.)
Indien vrij snel na het faillissement van Griekenland blijkt dat alles netjes is voorbereid en de ECB het liquiditeitskanon zonder enige terughoudendheid gebruikt om obligatiekoersen hoger te jagen, dan kunnen de Europese financiële markten vlot herstellen. Meer nog, de geloofwaardigheid van de eurozone en de EU kan dan nog aan kracht winnen. Indien een dramatisch probleem als een Griekse faling ordelijk kan worden afgehandeld, dan kunnen we ervan uitgaan dat in de toekomst andere problemen ook worden opgelost. Een brexit bijvoorbeeld … Het lijkt er stilaan bijna op dat de Europese aandelenbeurzen en obligatiemarkten voor een win-winsituatie komen te staan. Indien er toch nog een oplossing wordt gevonden, dan schieten de koersen omhoog. Indien er een fatale afloop komt, dan ontstaat er eerst een schrikreactie die na verloop van tijd zal wegebben en het platform zal vormen voor een fundamenteel herstel.
De catastrofale impact op de Griekse economie is echter niet overzien. Het is eigenlijk een beetje luguber. Als wetenschapper moet ik toegeven dat de resultaten van een dergelijk “experiment” bijzonder interessant zijn om de gevolgen van een afscheiding uit de muntzone in kaart te brengen en de mechaniek van de daaropvolgende, totale ontrafeling van een land te ontwaren. Hyperinflatie, totale ontreddering van het overheidsapparaat, verdampen van de pensioenreserves en deposito’s … interessant, vindt u ook niet? Vanop afstand, toch …
Toch een oplossing? Ofwel ergens iemand die alsnog plooit ofwel een eenvoudig voorstel waarbij datgene wat Griekenland zo nauw aan het hart ligt ( excessieve pensioenen, sommige andere uitkeringen) via vouchers aan de lokale bevolking uitkeren. Deze vouchers zijn niet inwisselbaar op de internationale wisselmarkten maar zijn wel bruikbaar voor binnenlandse consumptie. Lukt gegarandeerd.
Stefan Duchateau