De ongemakkelijke waarheid rond netwerkcorruptie in Nederland
Er is op dit moment veel aandacht voor een decennialang verschijnsel in Nederland: netwerkcorruptie. Daarbij draait in de Twittercratie de zogenaamde ‘onderzoeksjournalistiek’ op ‘onthullingen’ van incidenten en ‘boeven’ in plaats van het oplossen van het onderlinge structurele probleem in Nederland. Namelijk hoe de formele en informele machtsposities in Nederland op ondoorzichtige wijze worden verdeeld. Het feit dat bijvoorbeeld de (voormalig) grote politieke partijen tot op de dag van vandaag die formele en informele machtsposities onderling verdelen, zoals bij benoemingen van burgemeesters, commissarissen van de Koning, (kroon)lidmaatschappen in de SER, bij overheidsinstellingen en bij bedrijven in de Raad van Bestuur en / of Raad van Commissarissen, waarin de overheid deelnemingen heeft is een veel groter structureel probleem. Iets dat ook al lang in rapporten van de Europese Commissie is gesignaleerd trouwens in bijvoorbeeld dit rapport. Hierin wordt onder andere aangedrongen op een ‘gedragscode voor ministers en staatssecretarissen over lobbywerk en het aannemen van giften, inclusief sancties bij overtreding ervan’.
Het is redelijk gemakkelijk om die netwerken van bijvoorbeeld bekenden van Zalm (politiek uit ex-PvdA en VVD en CDA) inclusief van en rond de Ministeries van Financiën en Economie bloot te leggen via openbare bronnen. Netwerken van mensen die vaak dwars door politieke partijen heen gaan. Door te kijken waar mensen op dezelfde universiteiten hebben gestudeerd en lid zijn geweest van dezelfde studentenverenigingen. Ik heb dat zelf meegemaakt tijdens mijn studie in Leiden (Minerva versus Augustinus) en bij ABN Amro bij de zogenaamde ‘redding’ in 2008 en het aanstellen van zogenaamde ‘onkreukbare’ nieuwe leden van de nieuwe Raad van Bestuur en daarna in de Raad van Commissarissen van N-share. Het netwerk van Zalm, Bos, Wijn etc…
Inclusief bij toezichthouders zoals mijn baas Wouter al in 2001 aan mij uitlegde (zie ‘Dagboek van een bankier. De dagelijkse werkelijkheid achter de prooi’) toen ik aan hem vroeg waarom er niets gebeurde? “De consultants zeggen niets want dan nemen we een ander, de accountants zeggen niets want dan nemen we ander kantoor, de toezichthouders zeggen niets want die komen hier vandaan en de politici zeggen niets want die willen hier komen werken”. I rest my case.
Het gevolg? Een structurele modus operandi van mensen in dezelfde netwerken met een eindeloze serie van politieke benoemingen, baantjes (zie ook Schiphol en KLM) en klussen verdelen zoals aan bijvoorbeeld Mariëtte Hamers (PvdA, FNV, ex-voorzitter SER) toewijzen aan elkaar. Waarbij inmiddels ook de kleinere traditionele partijen niet worden vergeten. Benoemingen die vaak niet of nauwelijks iets te maken hebben met aantoonbare relevante competenties. Is dit een complottheorie? Nee, gewoon Google en Wikipedia gebruiken en echt je huiswerk doen door netwerken te analyseren en bloot te leggen. Dan doen we bij Taghi en misdadigers toch ook?
De Haagse kluseconomie in Den Haag draait gewoon op volle toeren.
Wat wel?
Er moet snel veel meer structurele aandacht komen voor netwerkcorruptie van en door de netwerken politici en ex-politici waaronder de ‘groeien-moet-lobby’s (zie ook ‘Groeien zonder te groeien’) en hoe benoemingen tot stand komen. Inclusief bij de semioverheidsbedrijven binnen en buiten de bancaire sector waaronder in Raden van Bestuur en Raden van Commissarissen. En daarbij kijken naar het oplossen van structurele problemen in plaats van doorgaan met wat er al dan niet door individuele ambtenaren en topambtenaren en binnen bijvoorbeeld de rechterlijke macht al dan niet ‘verkeerd gaat’.
Waarbij er ook eens aandacht besteed moet worden aan het feit dat veel bekende en vooral oudere journalisten te dicht op de macht zitten of zelfs op schoot zitten bij diegenen die ze geacht worden het vuur nader aan de schenen te leggen. Door het aannemen van klussen als dagvoorzitter en als trainer bijvoorbeeld. En door te intieme relaties op ‘je en jij’ niveau met diezelfde mensen, zoals je in verschillende praatprogramma’s dagelijks kunt zien. Door het eindeloos mensen uit de top van bijvoorbeeld grootbanken en andere ‘topeconomen’ aan het woord te laten zonder enig inhoudelijk weerwoord terwijl men aantoonbare vooroordelen verkondigt zoals knuffelbankier Barbara Baarsma over ‘Groene groei’.
En tot slot door niet te vergeten net als bij ‘De prooi’ en ‘De staatsbank’ zich te baseren op interviews met belanghebbenden die persoonlijk belang hebben bij het beschadigen van sommige betrokkenen en hun eigen rol te bagatelliseren. Om vervolgens op de oude voet door te kunnen blijven gaan. Iedere serieuze wetenschapper leert bij onderzoeksmethodologie dat je baseren op interviews, vaak ook nog eens anoniem, leidt tot een vertekend en onbetrouwbaar beeld. Dat beeld als ‘waarheid’ verkopen en daar geld mee verdienen is laakbaar, draagt bij aan het ondermijnen van de democratie en het door laten gaan van deze praktijken. Het is net als met veel kinderen: als je ze niet straft, gaan ze er eindeloos mee door.
Tony de Bree
