De AFM op weg naar een technologie en data gedreven organisatie

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) presenteerde gisteren haar jaarverslag over 2015. De brede toezichtaanpak heeft in 2015 haar vruchten afgeworpen. De AFM richtte zich het afgelopen jaar naast het herstel van problemen uit het verleden in de sectoren waar de AFM toezicht op houdt, ook op voor die sectoren relevante ontwikkelingen en risico’s. Met het oog op de toekomst heeft de AFM in 2015 de organisatie versterkt en vernieuwd.

Merel van Vroonhoven, voorzitter bestuur AFM: “De AFM heeft met haar brede toezichtaanpak in 2015 concrete resultaten geboekt. Dit sluit aan bij de belangrijke stappen die sinds het begin van de financiële crisis zijn gezet om de problemen op te lossen in de sectoren waar we toezicht op houden. Denk daarbij onder meer aan eenvoudigere en duidelijkere financiële producten, verbetering van de kwaliteit van advies en vakbekwaamheid van financieel adviseurs, het toezicht op de nazorg bij beleggingsverzekeringen, en het toezicht op de accountancy sector. Om haar toezicht nu en in de toekomst goed uit te kunnen voeren, heeft de AFM in 2015 diverse aanpassingen doorgevoerd. We hebben de besturing versterkt en vernieuwd, onder meer door de benoeming van Femke de Vries tot bestuurslid en Frans van den Hurk tot COO. Ook heeft roulatie binnen het management plaatsgevonden en is de organisatie vereenvoudigd. Verder hebben we de missie van de AFM herijkt en is op basis van een strategische analyse de Agenda 2016-2018 opgesteld, met heldere prioriteiten. Daarmee heeft de AFM het fundament gelegd om haar rol de komende jaren goed te blijven vervullen.”
Concrete resultaten

Klantprocessen bij autofinancieringen en aanvullende zorgverzekeringen, de kwaliteit van hypotheekadvies en de informatieverstrekking bij expirerende lijfrentes zijn verbeterd. Bij beleggingsverzekeringen hebben verzekeraars inmiddels het grootste deel van de polishouders met een niet-opbouwende of een hypotheek-gebonden beleggingsverzekering geactiveerd. Het provisieverbod voor financiële dienstverlening en dat voor beleggingsondernemingen wordt over het algemeen goed nageleefd. De introductie van de Vergelijkende Kosten Maatstaf zorgt voor meer inzicht voor beleggingsklanten.
In 2015 hebben de accountantsorganisaties stappen gezet die de basis moeten vormen voor structurele verbetering van de kwaliteit. Het is van cruciaal belang dat zij in 2016 onverminderde focus blijven houden op duurzame cultuurverandering en hoognodige versterking van de eigen besturing en kwaliteitsbewaking. Daar waar de ernst van specifieke overtredingen hier aanleiding toe geeft, zal de AFM handhavend optreden. Zo legde de AFM in maart 2016 voor een totaalbedrag van meer dan € 6.000.000 boetes op aan de Big 4-accountantsorganisaties omdat is gebleken dat zij niet aan hun zorgplicht hebben voldaan. Naast de verbeterprogramma’s van de OOB-organisaties is actie ondernomen naar de niet-OOB organisaties in verband met tekortschietende kwaliteit van de controles. Ook is aandacht gevraagd voor de rol van accountantsorganisaties bij de beheersing van corruptierisico’s in het kader van de controle door accountants.
Ten aanzien van kapitaalmarkten heeft de AFM ingegrepen daar waar potentieel koersgevoelige informatie niet of onvolledig publiek is gemaakt. Verder is het prospectustoezicht geïntensiveerd en is er voor gezorgd dat bepaalde producten niet op de markt zijn aangeboden, of slechts aan een beperkte, professionele groep. Ook is door het creëren van bewustwording door de AFM het aantal meldingen over voorwetenschap of marktmanipulatie met 20% gestegen en is de kwaliteit verbeterd.
Onder regie van de AFM is een zelfreguleringshuis voor en door taxateurs ingericht. Sinds 1 januari 2016 is het Nederlands Register Vastgoed Taxateurs (NRVT) operationeel, met een gedegen set van beroeps- en gedragsregels en een onafhankelijk en centraal tuchtsysteem, dat van toepassing is op alle bij het NRVT geregistreerde taxateurs.
Sinds 1 april 2015 ziet de AFM toe op de uitvoering van de Wet pensioencommunicatie, die door de AFM breed onder de aandacht is gebracht van de doelgroep van pensioenfondsen en pensioenuitvoerders. Het doel van de wet is dat de pensioendeelnemer weet hoeveel pensioen hij kan verwachten, kan nagaan of dat voldoende is en zich bewust is van de risico’s van de pensioenvoorziening. Het rapport ‘Drempels weg’, waaruit bleek dat veel mensen niet in actie komen door psychologische drempels, complexiteit van de pensioenmaterie en een gebrek aan overzicht van oplossingen, onderstreepte het belang hiervan.
Ruimte voor en noodzaak tot verbetering in de financiële sector
Dankzij de inzet van de AFM werkt de financiële sector aan het duurzaam verankeren van het centraal stellen van het klantbelang. De praktijk laat zien dat dit geen gemakkelijke omwenteling is, die om doorzettingsvermogen, discipline en continue alertheid van de sector vraagt. De AFM ziet dat de zogenoemde dashboardscores voor de mate waarin de grootste banken en verzekeraars het klantbelang centraal stellen, na vijf jaar opwaartse beweging zijn gestabiliseerd. Het toezicht is er op gericht dat zij hier de opwaartse lijn weer oppakken. Positief is dat de roep van de AFM om meer transparantie heeft geleid tot onder meer de Vertrouwensmonitor. Hiermee leggen de banken verantwoording af aan hun klanten en overige stakeholders.
De AFM vindt dat de sector de verbeteringen in het belang van consumenten moet doorvertalen naar (kwetsbare) zakelijke klanten. De constatering van de AFM in december dat banken bij de herbeoordeling van rentederivatencontracten met ondernemingen uit het midden- en kleinbedrijf het klantbelang onvoldoende centraal hebben gesteld, onderstreept dit nog eens. Naar aanleiding hiervan heeft de AFM op 1 maart 2016 een aanpak voor een herstelkader voor een oplossing van het probleem door de banken gepresenteerd. Deze nieuwe aanpak heeft als doel dat klanten krijgen waar ze recht op hebben.
Hoewel de banken primair verantwoordelijk zijn voor het zorgen voor een oplossing voor deze klantgroep, heeft de AFM ook tekortkomingen geconstateerd bij haar eigen toetsing van de herbeoordelingen. Deze zijn op dit moment in opdracht van de raad van toezicht onderwerp van onderzoek door een extern bureau. De uitkomsten die in het tweede kwartaal van 2016 verwacht worden, zullen de basis vormen voor het verder verbeteren van onze eigen processen en het waar nodig trekken van lessen voor de toekomst.
Formele en informele toezichtmaatregelen
In het kader van haar toezicht zet de AFM een combinatie van formele en informele maatregelen in. Zo heeft de AFM zich gericht op overtredingen met grote maatschappelijke relevantie. Het ging daarbij zowel om het beboeten van individuele bestuurders, zoals de voormalige bestuurders van Imtech, als specifieke instellingen, zoals ABN Amro en Delta Lloyd. In totaal zijn in 2015 zeventien boetes opgelegd. Deze boetes betroffen vooral zwaardere en complexere zaken bij grotere ondernemingen. Dit komt ook tot uiting in het totaal opgelegde bedrag aan boetes van €9.616.250, ruim €2.000.000 hoger dan in 2014.
Het aantal formele maatregelen bedroeg 52 in 2015. Omdat beter is voldaan aan de informatieverzoeken van de AFM, is de last onder dwangsom minder vaak toegepast. Dit heeft er mede toe geleid dat het aantal formele maatregelen lager was dan in 2014. Het aantal informele maatregelen steeg in 2015 tot 575 ten opzichte van 471 in 2014. Deze maatregelen sorteren vaak sneller effect en kunnen daarmee efficiënter zijn dan het doorlopen van formele procedures.
Risico’s in de toekomst
Naast de problemen van de financiële sector uit het verleden, zijn er ook ontwikkelingen en risico’s waar de AFM met haar toezicht op inspeelt. Er is sprake van een versnelling van technologische ontwikkelingen, aanhoudend lage rente, toenemende kapitaalmarktfinanciering en een verschuiving van de risico’s van het collectief naar het individu. Daarom versterkt en vernieuwt de AFM haar toezicht. Dat uit zich extern in onze toezichtaanpak voor crowdfunding en aandacht voor innovatie en FinTech. In deze sectoren wil de AFM met haar toezicht partijen accommoderen, daar waar ze bijdragen aan duurzaam financieel welzijn en een duidelijk toegevoegde waarde bieden voor klanten en maatschappij, naast het tegengaan van de risico’s.
Prioriteiten voor 2016
In 2015 heeft de AFM een strategische analyse gemaakt van de ontwikkelingen buiten en binnen de eigen organisatie. Op basis hiervan is het toezicht herijkt en zijn er prioriteiten geformuleerd die de organisatie nog effectiever, efficiënter en wendbaarder moeten maken. Dit bouwt de AFM verder op dat fundament.
* De eerste prioriteit is het verkleinen van de ongewenste risico’s in de financiële markten door regulier en thematisch toezicht op zowel traditionele als nieuwe spelers. Het gaat dan onder meer om het verkleinen van risico’s die samenhangen met de aanhoudend lage rente, het verschuiven van risico’s naar het individu, en de impact van technologische ontwikkelingen.
* De tweede prioriteit is het versterken en vernieuwen van het toezicht door gericht te investeren in technologie en methodieken. Om ongewenste risico’s voor de samenleving te verkleinen, ontwikkelt de AFM zichzelf tot een technologie- en data gedreven organisatie.
* Om alert te kunnen blijven reageren op marktontwikkelingen, gaat de AFM als derde prioriteit verder met het versterken en vereenvoudigen van de eigen interne organisatie.
De ontwikkeling bij de AFM naar een data gedreven organisatie wordt toegelicht door Ivo Vis van de AFM tijdens zijn case study op het komende Risk & Compliance Congres dd 2 juni in Baarn. U kunt daarbij ook aanwezig zijn. Meer info op de speciale congreswebsite www.riskcompliancecongres.nl
Bron: AFM