Blockchain als onuitwisbare inkt

We kunnen blockchain vergelijken met de digitale versie van onuitwisbare inkt. Net zoals met watervaste Oost-Indische inkt geschreven tekst onuitwisbaar is, is digitale informatie in een blockchain onuitwisbaar. Deze simpele vergelijking maakte ik laatst, toen iemand mij vroeg eenvoudig uit te leggen wat blockchain is. Een blockchain vormt een digitale boekhouding. Net zoals het onuitwisbare register waar de burgerlijke stand met Oost-Indische inkt elke geboorte, huwelijk en overlijden chronologisch optekende. Voorzien van een oplopende datum om een in de tijd logische, opeenvolgende registratie te krijgen. Een blockchain werkt niet anders: in de tijd gekoppelde blokken met data, die vast aan elkaar gekoppeld blijven. De mens heeft altijd de wil gehad, zaken vast te leggen en op te tekenen. We deden dat eerst met rotstekeningen, later met hiërogliefen, kleitabletten en tenslotte met inkt en papier. Het (kunnen) vastleggen van informatie onderscheidt ons van dieren. Wij als mens kunnen informatie vastleggen en overdragen. Daar kunnen onze nakomelingen weer gebruik van maken. Elk dier moet na zijn geboorte, met eigen instinct en vaardigheden, net als zijn ouders opnieuw een eigen leven opbouwen. Maar als mens kunnen we onze kinderen reeds opgebouwde kennis en ervaring – positief en/of negatief – doorgeven. Waardoor zij op hun beurt sneller nieuwe kennis en ervaring kunnen opbouwen, vastleggen en opnieuw doorgeven. De mens heeft en kent geschiedenis, een dier niet.

Daarom is registreren en archiveren één van de belangrijkste kenmerken van de mens. De rijpheid van een samenleving kan men aflezen uit de kunst die zij ontwikkelde om informatie vast te leggen en aan volgende generaties door te geven. Historie ontstaat op het moment dat iets door iemand wordt vastgelegd. In de catacomben van het Amsterdams archief komt uit de notariële akten de historie van VOC en WIC tot leven. Elke reis naar de oost of de west was een risico waarbij leven en goederen door notarissen in testamenten, erfenissen en verzekeringen chronologisch en onuitwisbaar werden vastgelegd. Ik heb via deze oude manuscripten diverse historische tijdreizen mogen maken. Net als een blockchain – terug in de tijd – teruglezen wat men toen waardevol vond om – onuitwisbaar – vast te leggen.

In mijn vorige blog ‘Wie gaf de mensheid blockchain?” schreef ik over de ‘ontdekking’ om digitale documenten onuitwisbaar vast te kúnnen leggen. Geen uitvinding. Geen innovatie. Maar een werkelijke ontdekking, zoals zwaartekracht, elektriciteit of röntgenstraling. Zaken die er altijd al waren, maar die we na de ‘ontdekking’ voor altijd kennen, kunnen beschrijven, bestuderen en toepassen. Voor het onuitwisbaar kunnen vastleggen van digitale documenten bleek allereerst ‘time-stamping’ essentieel te zijn. Onuitwisbaar een tijdstip kunnen koppelen aan het ontstaan van een digitaal document. Dat er op hetzelfde moment ergens anders een vergelijkbaar document ontstaat, is erg onaannemelijk. Time-stamping werd in de jaren negentig een onlosmakelijk deel bij de registratie van digitale informatie.

Nu is het in principe mogelijk dat ‘ergens’ in de wereld op hetzelfde moment een vergelijkbaar document ontstaat. Om die onzekerheid weg te nemen, was toepassing van een eerdere ontdekking nodig: de kunst een digitaal document uniek te identificeren. Deze ontdekking komt uit de cryptografie. Met een eenduidig algoritme een ‘unieke vingerafdruk’ maken van de digitale inhoud van een document. Hashing is een methode die elke vorm van gegevens via een hashing-algoritme omzet in een unieke tekenreeks: de hash of hash-waarde genoemd. De betekenis van ‘hashing’ is mengelmoes. Je maakt van de oorspronkelijke inhoud een specifieke mengelmoes van data. Hierbij leg je de willekeurige inhoud vast in een string met een vaste lengte in de vorm van letters en getallen. Deze reeks van tekens noemen we de hash. De eer voor het ontdekken van de hash-functie gaat naar Hans Peter Luhn van IBM die in 1958 de hash voorstelde om sneller digitale documenten te kunnen indexen en doorzoeken.

Het combineren van én tijd én inhoud van een digitaal document werd pas gedaan in 2008 toen Satoshi Nakamoto een nieuw digitaal cash-systeem zocht dat uiteindelijk de bitcoin werd. Om ‘double-spending’ te voorkomen, had hij een onuitwisbare boekhouding nodig en die vond hij door ‘time-stamping’ en ‘hashing’ te combineren bij het vastleggen van transacties in een database. Hiermee was de blockchain ontdekt. De techniek van blockchain laat mensen die elkaar niet kennen of vertrouwen een betrouwbaar grootboek bouwen. Deze ontdekking heeft grotere implicaties dan alleen maar cryptovaluta, de reden waarom Nakamoto de blockchain nodig had. In een goed artikel in de Economist uit 2015 werd dat toen al helder uitgelegd.

Met de ontdekking van de blockchain kregen we de Oost-Indische inkt om digitale informatie in de tijd onuitwisbaar vast te leggen. De digitale versie van het ouderwetse papieren register, grootboek en archief. Zoals Wikipedia het beschrijft: “Blockchain is een (gedistribueerd) grootboek met groeiende lijsten van records (blokken) die veilig aan elkaar zijn gekoppeld via cryptografische hashes.” Elk blok bevat de cryptografische hash van het vorige blok, een tijdstempel en transactiegegevens. De tijdstempel bewijst dat de transactiegegevens bestonden toen het blok werd gemaakt. Omdat elk blok informatie bevat over het vorige blok, vormen ze een ketting, waarbij elk extra blok linkt naar de blokken ervoor. Bijgevolg zijn blockchain transacties onomkeerbaar in die zin dat, als ze eenmaal zijn geregistreerd, de gegevens in een bepaald blok niet met terugwerkende kracht kunnen worden gewijzigd zonder alle volgende blokken te wijzigen.

Blockchain is de database die het internet de veiligheid en privacy biedt, die tot op heden ontbrak. We hadden altijd ‘iemand’ in het midden nodig, die ons met elkaar kon verbinden en onze transacties kon vastleggen en valideren. De rol die zowel banken, notarissen als internetproviders vervullen. Samen met grote tech bedrijven die hier omheen allerlei oplossingen en diensten aanbieden. Blockchain is zo’n belangrijke ontdekking, omdat nu elk individu datzelfde kan organiseren via eigen techniek. Met persoonlijke applicaties op een eigen mobiele telefoon en via directe, beveiligde netwerkverbindingen met derden. Blockchain zorgt nu anoniem voor het vertrouwen in plaats van een bank, notaris of provider.

Deze aardverschuiving in de wereld van privacy is ook gelijk de ‘onrust’ die in de gevestigde wereld van bankieren, telecommunicatie en internetdiensten is ontstaan. We kunnen ons een wereld zonder banken, telecom en notariaat niet voorstellen. Maar een wereld zonder internet ook niet meer. Maar bij internet hoorde altijd nog de ‘gedwongen’ centrale economie van verbinden, transacties uitvoeren en registreren. Nu dat via blockchain individueel en decentraal mogelijk wordt, wordt de noodzaak en dus macht van die centrale diensten minder.

Voor privacy en soevereiniteit van individuele burgers is dat een zegen, maar als maatschappij moeten we nog wel de sociale ‘contracten’ opstellen hoe we deze techniek democratisch willen gebruiken. En hoe we misbruik tegen kunnen gaan. Net zoals we dat bij andere ongewenste zaken doen. Denk aan geweld, spionage, fraude, afpersing of terrorisme. Ongewenst gedrag willen we voorkomen en elimineren, zonder onze individuele vrijheid en privacy (te veel!) op te offeren. Blockchain als onuitwisbare Oost-Indische inkt maakt fraude en manipulatie lastiger. Ook als dat heimelijk gebeurt door de huidige centrale validators. Dat maakt de uitvinding van blockchain en de discussie erover zo helder en interessant . . .