Op donderdagavond 13 februari vond de negentiende editie van de Big Brother Awards plaats, georganiseerd door Bits of Freedom. Tijdens de awardceremonie gingen minister Eelco Heinen (Financiën) en uitgever DPG Media er met de ‘prijzen’ vandoor. Heinen ontving de publieksprijs vanwege beleid dat heeft geleid tot privacyschendingen en discriminatie door financiële instellingen. DPG Media werd door de jury uitgeroepen tot winnaar van de Expertprijs vanwege het grootschalig volgen en profileren van nieuwsconsumenten. Met de Big Brother Awards vestigt Bits of Freedom jaarlijks de aandacht op personen, bedrijven en overheden die zich schuldig hebben gemaakt aan ernstige inbreuken op privacy en communicatievrijheid.
Winnaars Big Brother Awards 2024
Minister Eelco Heinen kreeg de publieksprijs voor beleid dat indirect heeft geleid tot privacyschendingen en discriminatie door financiële instellingen. Volgens Bits of Freedom draagt de minister de verantwoordelijkheid voor de zware last die op banken is gelegd in de strijd tegen terrorismefinanciering. Banken hanteren daardoor strikte, risicogedreven controlemechanismen, waarbij discriminerende algoritmen worden ingezet om verdachte kenmerken te identificeren. Evelyn Austin, directeur van Bits of Freedom, vroeg zich af: “Wat schieten we ermee op als de – op zichzelf legitieme – strijd tegen terrorisme leidt tot schendingen van grondrechten, vooral bij mensen die toch al bovengemiddeld vaak worden gediscrimineerd?” Ze concludeerde dat de overheid hierin te ver is doorgeschoten.
DPG Media werd door de jury uitgeroepen tot winnaar van de Expertprijs vanwege het grootschalig volgen en profileren van nieuwsconsumenten. De uitgever van onder andere NU.nl, de Volkskrant en Algemeen Dagblad kiest volgens de jury bewust voor een privacyonvriendelijk advertentiemodel. Jurylid Nugah Shrestha stelde dat DPG Media persoonlijke gegevens inzet om advertenties te verkopen en winst te maximaliseren, zonder transparant te zijn over welke gegevens worden verzameld en hoe die worden gebruikt. In een tijd waarin desinformatie en sociale media de traditionele journalistiek onder druk zetten, vond zij dat het bedrijf zorgvuldiger met gebruikersdata moest omgaan. DPG’s chief digital officer Stefan Havik nam de prijs in ontvangst en reageerde door te benadrukken dat data nodig zijn om online verdienmodellen te ontwikkelen die de toekomst van lokale media veiligstellen. Volgens hem blijft kwaliteitsjournalistiek geld kosten en zorgt DPG ervoor dat nieuws toegankelijk en betaalbaar blijft voor iedereen.
Overige genomineerden
Naast de winnaars selecteerde Bits of Freedom nog twee andere genomineerden die volgens de organisatie betrokken waren bij de meest zorgwekkende privacyschendingen van het afgelopen jaar. Temu werd genomineerd vanwege het structureel schenden van Europese privacy- en consumentenregels. De populaire online marktplaats, met zo’n zeven miljoen maandelijkse gebruikers in Nederland, vraagt om vergaande toegang tot onder andere de contactenlijst en camera van gebruikers en verzoekt zelfs om de telefoon ‘s nachts te ontgrendelen. Daarnaast hanteert Temu misleidende handelspraktijken en biedt het onvoldoende informatie over consumentenrechten, zoals het retourbeleid. De Europese Commissie onderzoekt of het platform in strijd handelt met de Digital Services Act door onvoldoende transparantie te bieden over de werking van zijn aanbevelingssystemen. Het kabinet werd genomineerd wegens het nalaten van adequaat toezicht op digitale regelgeving en de bescherming van privacyrechten. Volgens Bits of Freedom heeft het kabinet het belang van toezicht en handhaving steeds verder uitgehold, met als voorbeelden de late implementatie van de Digital Services Act en het structurele tekort aan middelen bij toezichthouders zoals de CTIVD en de Autoriteit Persoonsgegevens.
Oproep tot actie
Bits of Freedom riep de genomineerden op hun praktijken te verbeteren en de privacy en digitale rechten van burgers serieus te nemen. De organisatie benadrukte dat goed toezicht en strikte handhaving cruciaal zijn voor het behoud van een gezonde democratische rechtsstaat en riep de overheid op haar verantwoordelijkheid te nemen.
