Het einde van 2022 nadert met rasse schreden. Als we om ons heen kijken is alles in onze maatschappij in beweging. Nederland: een land in transitie. Klimaatadoptie, energie-voorzieningen, onderwijs, zorg, werken, pensioen en wonen. Vrijwel op elk gebied zijn snelle veranderingen gaande. Veranderingen die om visie en sturing vragen. Lange termijn denken. Niet langer alleen binnen een bepaald beleidsveld, maar juist waar beleidsthema’s elkaar raken, overlappen, beïnvloeden of zelfs tegenwerken. Thorbecke legde ruim anderhalve eeuw geleden een prima basis voor onze overheidsorganisatie maar die lijkt niet goed om te kunnen gaan de huidige transitie, integrale digitalisering en virtuele werelden met andere verhoudingen. Hoe herorganiseren we ons in de wereld die in brand staat. Van welke toekomst moeten we uitgaan? Eind 2021 schreef ik over de ‘The Fourth Turning’: de al eeuwen bestaande, economische periodes van tachtig jaar. Opgebouwd uit vier verschillende, twintig jarige periodes, vergelijkbaar met lente, zomer, herfst en winter. Waar – na een een barre winter – altijd weer een nieuwe lente aanbreekt. Daarom heet het boek ook de ‘vierde overgang’, van barre winter naar frisse lente. Historisch gezien leven we nu in die barre winterperiode van een cyclus die tachtig jaar geleden begon met het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945. Een periode waarvan de bankencrisis in 2008 de eerste winterse ervaring was. Daarna hebben eurocrisis, pandemie, energiecrisis, Oekraïne oorlog en crypto-koersval die winterse periode nog kouder en killer gemaakt. Lees meer…

Van 1997 tot voorjaar 2000 beproefden vele nieuwe bedrijven hun geluk wat betreft nieuwe beloften van het internet. Dot.com bedrijven ontstonden vaak net zo snel als dat ze weer ondergingen. Snel stijgende aandelenkoersen, beursspeculatie en makkelijk verkrijgbaar investeringskapitaal. In die euforie van die internethype spraken mensen over het ‘einde van de oude economie’ en waren overtuigd dat we een periode van alleen nog stijgende economie en welvaart tegemoet gingen. Tot in het voorjaar van 2000 de zeepbel knapte en de koersen volledig instortten. Eind 1998 was onder andere door Maurice de Hond het bedrijf Internet Competence Network opgericht dat onder de naam Newconomy grote bekendheid kreeg als venture-capital bedrijf voor al die nieuwe internetbedrijven. Newconomy investeerde in elkaar aanvullende Nederlandse bedrijven: een ‘econet’ van kansrijke internetbedrijven. Intensieve mediacampagnes maakten ook consumenten enthousiast om in deze ‘nieuwe economie’ te investeren. Newconomy werd een succes van meer dan 400 miljoen euro en kreeg op 20 april 2000 een beursnotering. Maar op dat moment liep de zeepbel al langzaam leeg. In januari 2001 was het aandeel van Newconomy zo weinig waard, dat uiteindelijk het geheel zo goed als failliet ging. Duidelijk werd dat de duur gekochte start-ups een fractie van de aankoopwaarde waard bleken. De internethype was deze eeuw de eerste golf van faillissementen, waarbij vooral consumenten veel particulier vermogen verloren. Zeven jaar later knapte een vergelijkbare bubbel van virtuele financiële producten: de financiële crisis in 2008 waar vooral veel bancair vermogen verloren ging. Last but not least: zeven jaar later in 2015 was de euro crisis, waar vooral door overheden veel vermogen werd verloren. Lees meer…

In de hightech wereld zoals lucht- en ruimtevaart is kwaliteit normaal. Ultieme kwaliteit omdat je een ruimteschip of vliegtuig niet even op de vluchtstrook kunt parkeren als er iets mis is. Maar als 99,9% of meer van zowel je ontwerp, gerealiseerde product en proces bewezen kwaliteit is, hoe kun je dan afwijkingen van die kwaliteit ontdekken, analyseren en verbeteren? Hoe vind je die schaarse plekken waar iets toch helemaal mis zou kunnen gaan? Hoe moet je zoeken, hoe kun je het herkennen? Het helpt dan vaak om juist het omgekeerde ofwel ‘het duale’ te zoeken. Voor kwaliteit levert dat het begrip ‘non-kwaliteit’ op. Hoe vind ik in de oceaan van kwaliteit juist die zeldzame non-kwaliteit: de mogelijk serieuze reden voor ernstige fouten, mislukkingen, ontsporingen of zelfs serieuze en dodelijke ongelukken? In mijn oude vak Elektrotechniek is dualiteit een bekend begrip. Je hebt spanning versus stroom, weerstand versus geleiding, capaciteit versus zelfinductie, kortsluiting versus een open kring. Kortom, iets is duaal als het aan twee in principe onverenigbare en/of tegengestelde principes voldoet. Als het ene zo groot is dat je er nauwelijks iets aan kunt meten, kijk dan naar het omgekeerde kleine dat je vaak veel beter kunt ‘detecteren’ en meten. De kosten van non-kwaliteit zijn kosten die verband houden met het maken van fouten door verkeerde ontwerpen, processen en aansturing, waardoor tijd wordt verknoeid, uitgaven voor niets zijn en kansen worden verspeeld. Kwantitatief zijn dat de gemaakte fouten maal de herstelkosten, vermeerderd met opslagen voor overhead, overuren, materiaalverlies, imagoverlies, immateriële kosten en eventueel leed. Daarom is het vinden, herkennen en elimineren van non-kwaliteit zo belangrijk. Zelfs als de rest al 100% kwaliteit heeft. Lees meer…

Onlangs las ik een blog over de geschiedenis van de privatisering van ons oorspronkelijke publieke internet. Het internet is ooit ontstaan als publiek netwerk in de defensie- en onderzoekswereld. In de jaren negentig is het vervolgens heel bewust door de Amerikaanse overheid naar de markt gebracht. Vervolgens monopoliseerde die markt tot de huidige ‘Big Tech’. De vraag is: zouden we het internet – of iets vergelijkbaars – ooit als publiek netwerk weer terug kunnen krijgen als gemeenschappelijke bezit? Het internet zal nooit alle eerdere beloften kunnen waarmaken, als het wordt gerund op basis van winst. Dan hebben we een openbaar internet nodig nodig, een netwerk in bezit van ons allemaal als samenleving. Net als de publieke netwerken van andere nutsvoorzieningen zoals elektriciteit, gas, water en riolering. Toch lijken we, enkele decennia na die commercialisering van het internet, een kruispunt te hebben bereikt. Naast alle positieve eigenschappen heeft internet een groeiend aantal problemen. De nieuwe Brandeisiaanse beweging die oproept om “Big Tech open te breken”, beweert dat het probleem vooral de monopolisering en macht is die die grote technologiebedrijven hebben opgebouwd. Lees meer…

Data literacy, in goed Nederlands datageletterdheid, is het vermogen om data als informatie te lezen, te begrijpen, te creëren en te communiceren. Zoals letters woorden maken en woorden zinnen vormen, maak je met gegevens datasets en die datasets vormen informatie. Een boodschap moet je tegenwoordig ook digitaal kunnen lezen of vastleggen. Net zoals dat we kunnen schrijven, rekenen en teksten lezen een vaardigheid vinden die je op school al leert, geldt dat ook voor datageletterdheid zoals ik in eerdere blogs al schreef. De 21ste eeuw is een digitale eeuw waar je, vergelijkbaar met een an-alfabeet die het alfabet niet kent, een a-digibeet bent als je niet in staat bent data te lezen. Data literacy is dus net als ‘geletterdheid’ een vaardigheid die je met oefenen ontwikkelt, het liefst op jonge leeftijd. De OECD onderscheidt in zijn ‘Future of Education and Skills 2030’ digital literacy én data literacy. Hierbij is digitale geletterdheid gebaseerd op de fundamentele vaardigheden van de ’traditionele’ geletterdheid, maar wordt wordt toegepast in een digitale context zoals internet, sociale media en nieuwe digitale gereedschappen en competenties. Met de explosie van data – en de komst van “big data” – moeten kinderen ook ‘datageletterd’ zijn. Datageletterdheid is volgens de OECD ‘het vermogen om zinvolle informatie uit gegevens af te leiden, het vermogen om gegevens te lezen, ermee te werken, ze te analyseren en ze te argumenteren’. Te begrijpen wat gegevens betekenen, inclusief hoe grafieken op de juiste manier te lezen, juiste conclusies uit gegevens te trekken en te herkennen wanneer gegevens en informatie op misleidende of ongepaste manieren worden gebruikt. Lees meer…

Afgelopen jaren probeerden sommige regeringen regelmatig om onwelgevallige internet informatie te blokkeren. Bij de corona uitbraak bij Wuhan en het sluiten van Wikipedia in Turkije bleek dat niet muteerbare, decentrale opslag van files een uitweg bood om deze centraal geblokkeerde files toch te kunnen vinden. Het nieuwe web3 internet heeft deze decentrale vorm van content adresseerbare opslag in snel tempo omarmt onder andere met IPFS dat staat voor InterPlanetary File System. Content geadresseerde files werden eind jaren zestig ontwikkeld door ICL en gebruikt voor het zoeken in telefoongidsen. De Vlamingen Paul Carpentier en Jan van Riel bedachten de term CAS, toen ze eind jaren negentig werkten bij het Belgische bedrijf FilePool in Wavre dat in 2001 werd overgenomen door EMC Corporation. Een jaar later werd de Centera uitgebracht, de eerste professionele CAS-toepassing. Qua timing een perfecte stap, omdat in datzelfde jaar de nieuwe Sarbanes-Oxley Act langdurige en onmuteerbare opslag van financiële documenten eiste. Als ware een voorloper van de blockchain: een dataset met een op content gebaseerde hashcode en datastamp, die lokaal en onmuteerbaar in een keten van files is opgeslagen. Lees meer…

“Op geen enkel huishoudelijk gebied is in den laatsten tijd zooveel vooruitgang bespeurd als op het gebied der kunstverlichting in huis. Het is nog niet veel meer dan een halve eeuw geleden dat petroleumlicht als wonder beschouwd werd en nu is het al op zoovele plaatsen vervangen door gas- en electrisch licht”, aldus rooms-katholiek priester F. Breidfeldt in 1922 bij de vierde en geheel door nonnen bijgewerkte druk van zijn handboek voor moeder en dochter. Honderd jaar geleden dus. Elektrisch licht was veiliger en schoner dan het open vuur en de walmende vlammen en vroeg veel minder arbeid voor productie en onderhoud. Ook verbruikte gaslicht nogal wat zuurstof dat bij kinderrijke gezinnen de gezondheid ook niet ten goede kwam. Licht was belangrijk voor de veiligheid ’s nachts, dat in eerste instantie gebeurde met kaarsen. Een leuk verhaal over de geschiedenis van straatverlichting. In Amsterdam werd in 1544 de eerste openbare kaarslantaarn aangestoken. Vervanging van die dure kaarsen, fakkels en olielampen door gaslicht, was de reden dat gasverlichting begin negentiende eeuw snel en breed werd aangelegd. De eerste openbare gasverlichting ontstond begin 1800 in Londen en was mogelijk door een gasnetwerk dat stadsgas distribueerde. Stadsgas, gemaakt uit kolen, ook wel ‘lichtgas’ genoemd, werd in lokale gasfabrieken geproduceerd. Onze gas infrastructuur is ontstaan voor verlichting en veiligheid, niet voor verwarming; daar was hout en kolen voor. Door de schaarste van kolen in de eerste wereldoorlog, werd stadsgas duurder en kwam elektriciteit in aanmerking om als energiedrager deze veiligheidsfunctie over te nemen. Onze elektriciteitsinfrastructuur is dus om dezelfde reden ontstaan als onze gas infrastructuur: licht in de nacht om veiligheid te vergroten. Ook de burger ging deze primair publieke lichtbron gebruiken. Eerst stadsgas in woningen om de kaarsen en petroleumlampen te vervangen en later elektriciteit voor elektrisch licht. Ik kan mij herinneren dat bij mijn opa nog werkende gaslantaarns, met de bekende tere gaskousjes, aan de muur hingen. Lees meer…

Generatie Alpha klinkt als een nieuw begin. Volgens Wikepedia het cohort kinderen dat generatie Z opvolgt, afsluiters van een vorig tijdperk. Alpha, eerste borelingen van de 21ste eeuw en kinderen van millennials. Bekend als generatie Y – geboren tussen 1980 en 1996 – en op hun beurt weer kinderen van babyboomers. Zo volgen generaties elkaar nu eenmaal op. Elk met hun generatie ouders, hun bijzondere tijd van volwassen worden en – dus – hun manier hoe ze tegen het verdere leven aankijken. Over generatie-opvolging en de logica erachter is veel geschreven. Naast ‘the Fourth Turning’ waar ik laatst al over schreef, volgen generaties elkaar al eeuwen lang op. Die regelmaat is leuk om te zien en te herkennen. Zoals ik al eerder zei: “de geschiedenis herhaalt zich nooit, maar rijmt altijd . . . “ Geschiedenis creëert generaties, generaties creëren geschiedenis. Historische gebeurtenissen die kinderen ervaren, vormen hen in hun kindertijd en jong volwassenheid. Ervaringen die hun hele generatie zullen kenmerken. Elke nieuwe generatie heeft andere jeugdervaringen en (dus) een andere kijk op het leven. Deze ervaringen uit hun jeugd bepalen hoe zij als volwassenen leven en geschiedenis zullen maken. Lees meer…

Op hoeveel digitale platformen bent u al aanwezig? Onder uw eigen naam of een pseudoniem? We ‘leven’ steeds meer digitaal: op sociale platformen, professionele of business platformen, bij discussiegroepen, op familie-apps en buurt-apps. Hoewel we fysiek steeds dezelfde persoon zijn, is onze rol of aanwezigheid op die verschillende platformen vaak anders. Zijn onze relaties met de mensen die we daar kennen, anders. Net als in de fysieke wereld gedraag u zich op elk digitaal platform ook anders. Wordt u om andere kwaliteiten geroemd en hebt u andere contacten en interesses. Digitaal hebben mensen reeds vele identiteiten, waar per identiteit straks ook een avatar aan gekoppeld wordt. De geanimeerde virtuele weergave van u als persoon in een 3D-wereld. Als een digitale tweeling van uzelf. In hoe meer digitale werelden we ons begeven, hoe vaker we daar als specifieke digitale tweeling aanwezig zijn. Soms ook onder een pseudoniem. Soms zelfs anoniem. Maar wel met een digitale presentatie van uzelf. En het vanzelfsprekende recht uw werkelijke identiteit te kunnen beschermen. Het is goed om eens na te denken hoe uw digitale tweeling of avatar er wel – of zeker niet! – uit zou kunnen zien. Want (de keuze van) uw avatar is daar (straks?) wel uw herkenbare identiteit, aanwezigheid en presentatie in die digitale wereld. Lees meer…