Hans Timmerman
Oorlogen kwamen vaak in golven voor. Een bekende uitspraak is dat de geschiedenis zich nooit herhaalt maar wel altijd rijmt. Het heden toont af en toe opmerkelijke overeenkomsten met gebeurtenissen uit het verleden. En dat maakt toekomstverkenning zo leuk, want met welk verleden zou onze toekomst ‘rijmen’. Ook de menselijke levenscyclus van een ruim 80 jarig leven is van belang. In je hele leven ben je gemiddeld 20 jaar werkelijk bepalend voor de economie en maatschappij, grofweg van je veertigste tot je zestigste, de oogsttijd van je leven. In het boek de Fourth Turning van Strauss en Howe worden deze twintig en tachtig jarige golven van invloed en terugkomende verandering, prachtig uitgelegd. Daarnaast hebben uitvindingen, innovaties en oorlogen maar ook maatschappelijke en sociale veranderingen elk hun eigen tijdpad. Ik heb hier eerder over geblogd in ‘Alles is oscillatie’.
De studie van de geschiedenis toont al eeuwen aan dat grote, wereldbepalende oorlogen ook in bepaalde cycli voorkomen. Het nieuwe Russisch-Oekraïense conflict past hier in. Ook klimaatritmes hebben al eeuwenlang hun invloed op economie en oorlog. Zelfs het ontstaan van pandemieën is er een onderdeel van. In vele bekende werken van Kondratieff, Schumpeter, Marx, Adams en Forrester wordt naarstig gezocht naar de drijvers van die cycli. De opvolging van generaties wordt vaak toch als dé leidende oorsprong van de wereldbepalende gebeurtenissen gezien. Nieuwe generaties die (de ervaringen van) de vorige grote oorlogen niet aan den lijve hebben ondervonden.
Onze wereld bestaat uit regio’s die – historisch gezien – ‘tijdelijk’ meer macht en invloed hadden dan anderen. Dat kwam door nieuw technisch vernuft, slimmere wapens, betere logistiek, strategische grondstoffen, innovatieve economische modellen of simpelweg een langer uithoudingsvermogen. Teruggaand in de geschiedenis zien we over de hele wereld deze hegemonie-golven: de ‘cycles of power’. De theorie van Sprengler (1966) baseert zijn oorlogsinterpretatie op 100 tot 120 -jarige golven in twee perioden van 50-60 jaar: de oorlog en vrede cyclus. In feite dat elke Kondratieff golf één grote oorlog betekent, maar dat elke tweede golf een super- of wereldoorlog zal zijn.
Lange 1800 jarige golven
Kijkend naar oude culturen, beschavingen en kunsten hebben veel onderzoekers ook een cyclus van 1800 jaar vastgesteld. De golven van 120 jaar passen vervolgens vanuit de oudheid in die langere golven van 1800 jaar. In deze theorie loopt dus de macht van Julius Caesar samen met de macht van Napoleon, een verschil van 1845 jaar. Vanuit deze theorie is het interessant de periode 2023 minus 1845 jaar is rond 178 na Christus, te onderzoeken om onze huidige tijd met dat verleden te vergelijken. Ook in het oude Rome waren er oorlogsgolven van 120 jaar: grof gezegd 20 jaar oorlog gevolgd door 100 jaar vrede.
De eerste golf van oorlog die Julius Caesar ontketende (Gallische oorlog en de verovering Egypte) loopt parallel met de periode van Napoleon (Franse revolutie tot de Egyptische periode). Op beide golven volgde 100 jaar vrede met de Pax Augusta en de Pax Brittanica. Vervolgens maakten drie Romeinse keizers (Caligula, Claudius en Nero) een einde aan die honderdjarige vredesperiode, vergelijkbaar met drie Duitse Kaisers (Willem I, Frederik III en Willem II) die dat ook deden. De vergelijking tussen de oude ‘Ceasars” en de moderne ‘Kaizers’ werd zelfs al vóór WO I getrokken, omdat de cycli van 1845 jaar met zowel WO I (1914) als de verovering van Jeruzalem (1917) op de Turken overeenkomt.
De Pax Romana en de Pax Americana
In 69 trad er voor Rome een korte periode van vrede aan (69-96 AC) net zoals dat voor Europa gold (1918-1941) voordat de verschrikkelijke Domitianus- en Dacische oorlogen uitbraken die een einde maakte aan de Flavische dynastie. De parallel kan worden getrokken met Hitler en het einde van het Duitse Rijk in 1945. In het Romeinse Rijk brak toen een honderdjarige periode met vrede aan, de meest gelukkige en welvarende periode aan van het Romeinse Rijk. Weer vergelijkbaar met het huidige Westen. In Rome waren toen vooral keizers van ‘buiten’ uit de eigen ‘koloniën aan de macht, die beter vrede konden bewaren dan hun eigen leiders. Voor Europa werd de macht ook door leiders van buiten bepaald: Amerika, een voormalige westerse kolonie die wereldwijd vrede konden handhaven.
Het Romeinse Rijk ging in langzaam over van een ‘gouden rijk’ naar een ‘roestig ijzeren rijk’, dat steeds verder in verval raakte. Terwijl de Parthische oorlog (161-166) overeenkomt met de Amerikaanse invasie in Irak, braken daarna twee pandemieën (Antonijnse pest) uit waarvan de data akelig overeenkomen met 2009 (influenza A) en 2020 (Covid). En volgens vele bronnen allemaal begonnen in China. Daarna ontstond oorlog met de Marcomannen (grensmannen, het huidige Oekraïne): de Sarmatische oorlog die plaatsvonden in Oost-Europa in de periode van 166 tot 180. De Romeinen noemden dit conflict de ‘Oorlog van vele naties’. De oorlog eindigde met de dood van de keizer in 180 en beslaat vergelijkbaar dus de periode van 2011 tot 2025.
Rusland en Oekraïne
Als we de cyclus volgen, lopen de data parallel aan de annexatie van de Krim (2014), de Dombas-oorlog en de inval in Oekraïne in 2022. De locaties van deze oorlogen waren vrijwel hetzelfde als die van 166 tot 180. Als gevolg hiervan zei de president van het Oekraïense parlement, vanuit een pro-westers perspectief, onlangs dat “Oekraïne de grenzen van de beschaafde wereld verdedigt”. Aan de andere kant noemt Rusland zijn nieuwe nucleaire raket ‘Sarmat’. Het is vernoemd naar de Sarmaten, “nomadische stammen die door de steppen van het huidige Zuid-Rusland, Oekraïne en Kazachstan zwierven”, als erfgenamen van de grote en sterke cultuur van de verleden.
Het imperiale beleid van Poetin is te vergelijken met het verre verleden, toen Rusland delen van het Romeinse Rijk (weer) aan zijn gebied toevoegde. Vanuit het perspectief van Poetin maakten Russen, Wit-Russen en Oekraïners deel uit van het oude Rusland, maar Oekraïne staat nu onder de overheersing en invloed van de ‘buitenlanders’ en wordt als een marionet van de NAVO tegen Rusland gebruikt. Poetin ziet Rusland omsingeld door de NAVO. Zelfs Taiwan ziet hij tegenwoordig als ‘vijand’ die aan oostelijke zijde ingelijfd zou moeten worden.
Oorlogszuchtige cycli die tot toekomstscenario’s leiden
Als we de oorlog in Oekraïne bekijken en de cyclus zich in een constant tempo voortzet, zou de datum die overeenkomt met het einde van de oude Romeinse oorlog rond het jaar 2025 vallen. Een mogelijkheid is dat deze – beperkte – oorlog een voorloper kan zijn van grotere conflicten. De volgende datum die overeenkomt met de ongeveer 123-jarige oorlogscyclus zou dat 2037 zijn (1914 + 123 jaar) maar dat is natuurlijk beslist geen onfeilbare voorspelling of onvermijdelijk lot.
Of de oorlog in Oekraïne een opmaat voor een groter conflict is of dat er binnenkort weer een rustperiode aanbreekt, blijft natuurlijk onvoorspelbaar. Maar dat er wereldwijd binnenkort net zo’n ommekeer als onder Napoleon en Hitler zou kunnen plaatsvinden, lijkt historisch gezien minder logisch. Onder de oneindigheid van mogelijke toekomstscenario’s zien de verkenners pas een mogelijk mondiaal conflict tussen de ‘Indo-Pacifische coalitie’ (India, Japan, VS, Australië, Filippijnen, NAVO-leden) en de “Euraziatische alliantie” (China, Rusland, Iran, Pakistan).
De auteur, Hans Timmerman is IT-kenner en trendwatcher, tevens blogger op het Risk & Compliance Platform Europe.
