De bestrijding van financiële criminaliteit en terrorismefinanciering blijft een topprioriteit binnen de Europese Unie. Om deze dreigingen effectiever aan te pakken, publiceerde de Europol Financial Intelligence Public Private Partnership (EFIPPP) onlangs een praktische gids die de operationele samenwerking tussen financiële instellingen en opsporingsinstanties wil versterken.
Deze samenwerking blijkt in toenemende mate van cruciaal belang. Financiële instellingen vervullen een sleutelrol bij het detecteren van verdachte transacties, maar hun meldingen krijgen pas echt betekenis wanneer er sprake is van wederzijdse informatie-uitwisseling en gedeelde analyses met autoriteiten. De EFIPPP-gids laat zien hoe zulke publiek-private samenwerkingen (PPP’s) kunnen bijdragen aan betere opsporingsresultaten en effectievere preventie.
Doel en reikwijdte van de gids
De gids is vooral bedoeld als praktisch hulpmiddel voor beleidsmakers, toezichthouders, financiële instellingen en opsporingsdiensten die willen investeren in gezamenlijke aanpakken tegen witwassen en terrorismefinanciering. Het schetst onder meer:
- De voorwaarden voor het opzetten van effectieve samenwerkingsverbanden;
- De juridische randvoorwaarden voor informatie-uitwisseling, met aandacht voor privacyregels zoals de AVG;
- Enkele succesvolle praktijkvoorbeelden uit onder andere Nederland, het VK, Ierland, Zweden en Letland.
Hoewel Financial Intelligence Units (FIU’s) al langer samenwerken met banken, is het betrekken van andere opsporingsinstanties — zoals politie en justitie — bij dit soort partnerschappen nog geen standaardpraktijk. De EFIPPP-gids pleit ervoor om juist deze bredere operationele samenwerking structureler vorm te geven.
Juridische kaders en uitdagingen
Een belangrijk deel van de gids gaat in op het juridische kader. Momenteel is publiek-private samenwerking vooral afhankelijk van nationale regelgeving, omdat er nog geen uniforme EU-regels bestaan voor informatie-uitwisseling tussen banken en opsporingsinstanties buiten de FIU’s om.
De gids benadrukt dat informatie-uitwisseling altijd moet voldoen aan beginselen van proportionaliteit, noodzakelijkheid en doelbinding. Daarbij is het essentieel dat persoonsgegevens alleen gedeeld worden binnen heldere juridische grenzen en met passende waarborgen. Ook governance, transparantie en selectiecriteria voor deelnemende partijen zijn van belang voor het borgen van vertrouwen en legitimiteit.
Vanaf 2027 verandert het juridische speelveld ingrijpend. Artikel 75 van de nieuwe EU-verordening 2024/1624 (AML/CFT-pakket) introduceert namelijk een expliciete juridische basis voor zogeheten “informatie-uitwisselingspartnerschappen”. Deze bepaling biedt lidstaten de mogelijkheid om grensoverschrijdende samenwerkingen structureel te faciliteren en te standaardiseren.
Europese praktijkvoorbeelden
De gids illustreert haar aanbevelingen met bestaande publiek-private initiatieven. Zo richt de Fintell Alliance NL (FA-NL) zich op de gezamenlijke bestrijding van witwassen door FIU-Nederland, banken en opsporingsdiensten. In het VK leidde de Joint Money Laundering Intelligence Taskforce (JMLIT+) al tot de identificatie van duizenden verdachte rekeningen en forse inbeslagnames. Ierland heeft met Operation Asterisk met succes gefocust op fraude met COVID-19-steunmaatregelen.
Deze voorbeelden tonen aan dat operationele samenwerking daadwerkelijk kan leiden tot betere resultaten. Tegelijkertijd benadrukt de gids dat elk samenwerkingsverband gebaat is bij een stapsgewijze opbouw, gedragen governance, en transparante afspraken over doelen en gegevensgebruik.
Implicaties voor compliance en legal
Voor compliance officers, juridische afdelingen en beleidsadviseurs in de financiële sector betekent dit dat ze zich nu al moeten voorbereiden op de nieuwe kaders. Dat vraagt om het herzien van interne procedures, nauwere afstemming met opsporingspartners en het actief meedenken over de inrichting van toekomstige samenwerkingsstructuren.
De EFIPPP-gids biedt daarvoor een waardevol vertrekpunt. Niet alleen als handreiking voor huidige initiatieven, maar ook als aanjager van een cultuur waarin publieke en private partijen gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen in de strijd tegen financiële criminaliteit.
Bron: Europol Financial Intelligence Public Private Partnership
