De expansiedrift van Poetin in de afgelopen jaren heeft Nederland en de Europese Unie ertoe gebracht om sancties tegen Rusland in te stellen. In dit artikel van advocatenkantoor Kneppelhout wordt aan de hand van tien vragen uitgelegd wat deze sancties precies inhouden.
- Wat zijn de Rusland-sancties eigenlijk?
Sancties tegen bepaalde landen, individuen of entiteiten zijn politieke maatregelen die worden ingezet in het geval dat internationaal recht, mensenrechten of democratische beginselen niet worden nageleefd. Sinds de annexatie van de Krim door Rusland in 2014 heeft onder meer de Europese Unie meerdere sanctiepakketten geïntroduceerd. Deze sanctiepakketten zijn sinds de inval van Rusland in Oekraïne begin 2022 behoorlijk uitgebreid. Voor een overzicht van alle sanctiepakketten tegen Rusland, verwijzen wij naar ons eerdere artikel hierover.
- Wat is het doel van de sancties tegen Rusland?
De doelstelling van de Rusland-sancties is het opvoeren van de druk tegen Rusland en het tegengaan van de financiering van de oorlog tegen Oekraïne. De Europese Unie hanteert een gerichte aanpak van individuen, entiteiten en goederen om zoveel mogelijk inkomstenbronnen van Rusland aan te pakken. Zo worden bepaalde (invloed)rijke individuen aangepakt, maar ook grondstoffen en producten die belangrijk zijn voor de Russische economie, zoals olie en gas.
- Waar ziet Verordening 269/2014 op?
Deze verordening ziet op de financiële sancties, waarbij het met name gaat over de zgn. ‘asset freezes’. De vermogensbestanddelen binnen de Europese Unie van individuen en entiteiten die op de sanctielijst van Vo. 269/2014 staan opgenomen, worden bevroren. Hierbij valt te denken aan bijvoorbeeld banktegoeden, maar ook jachten, vastgoed en andere luxegoederen. Dit betekent dat de gesanctioneerde personen en bedrijven niet meer over deze vermogensbestanddelen kunnen beschikken en hun vermogen ook niet meer toe mag nemen.
- Waar ziet Verordening 833/2014 op?
Deze verordening ziet op de handelssancties tegen Rusland, waarbij het streven is om de handel met Rusland zo veel mogelijk aan banden te leggen door middel van import- en exportbeperkingen. Er worden bepaalde grondstoffen en producten aangewezen waar de sancties op zien, dit zijn bijvoorbeeld luxegoederen maar ook grondstoffen zoals staal, hout en steenkool. Deze lijst wordt steeds langer, omdat de EU goederen blijft toevoegen. Door het verbieden van de import van bepaalde Russische goederen wordt ervoor gezorgd dat er minder geld richting Rusland vloeit. Het voorkomen van productie van bepaald materiaal in Rusland of het inzetten van bepaalde goederen in de oorlog tegen Oekraïne kan worden bewerkstelligd door het verbieden van de export van bepaalde goederen naar Rusland.
- Op wie zijn de financiële sancties van toepassing?
De sancties zijn van toepassing op meer dan 2300 personen en entiteiten. Dit betreft onder meer Russische leiders, hoge ambtenaren, militair personeel en oligarchen. Ook bedrijven die bijvoorbeeld actief zijn op het gebied van ruimtetechnologie, de chemische sector, de explosieven sector en toonaangevende Russische energiebedrijven staan op de sanctielijst. Zodra personen of entiteiten op de lijst staan mag er geen enkele handel meer met hen, of aan hen gelieerde personen of entiteiten, worden gedreven en mag er geen geld, middelen of ander voordeel vanuit de Europese Unie hun kant op gaan.
- Welke goederen vallen onder de sancties?
Niet alle handel met Rusland is verboden. Als de producten en goederen niet staan opgenomen in Verordening 833/2014 is handel in principe nog steeds toegestaan, mits het niet gaat om handel met gesanctioneerde entiteiten of individuen. In de praktijk is het echter de vraag hoe er nog betalingen plaats kunnen vinden voor de handel met Rusland (zie hierover vraag 10). De goederen die vallen onder de sancties betreft goederen die als materiaal in de oorlog tegen Oekraïne zouden kunnen worden ingezet of van belang zijn voor de Russische economie. Goederen die niet meer ingevoerd mogen worden uit Rusland zijn onder andere ruwe aardolie, goud, staal en ijzer, maar ook sterke drank zoals wodka. Er zijn ook goederen die niet meer mogen worden uitgevoerd naar Rusland, zoals geavanceerde technologie, goederen en technologie voor de luchtvaart, of luxegoederen.
- Wat zijn ‘dual-use’ goederen?
Dual-use goederen zijn zaken die voor ‘gewone’ (civiele) doeleinden en burgers kunnen worden gebruikt, maar ook voor militaire doeleinden. Zo zouden bijvoorbeeld zelfs rubberen laarzen als ‘dual use’ goederen aangemerkt kunnen worden indien deze laarzen door het Russische leger gebruikt zouden worden. Ook veel technologie of grondstoffen die gebruikt kunnen worden voor zowel een industriële toepassing, maar ook voor de productie van wapens, vallen hieronder. Indien dual-use goederen worden geëxporteerd dient er in Verordening 833/2014 gekeken te worden of de gesanctioneerde goederen onder een uitzondering vallen. Als het onder een uitzondering valt kan een vergunning worden aangevraagd bij de bevoegde overheidsautoriteit, omdat zonder vergunning deze goederen niet naar Rusland mogen worden geëxporteerd.
- Hoe wordt de omzeiling van handelssancties voorkomen?
Het veertiende sanctiepakket tegen Rusland introduceerde vergaande maatregelen om omzeiling van de handelssancties te voorkomen. Eerdere sanctiepakketten bevatten ook al een algemene verbodsbepaling om de omzeiling van sancties tegen te gaan. Een omzeilingsconstructie die veel voorkomt is het handelen met Rusland via derde landen. Iedere vorm van omzeiling doet echter afbreuk aan de doelstelling van de sancties en is daarmee niet toegestaan. Met artikel 8bis in Vo. 833/2014 zijn vergaande maatregelen geïntroduceerd om ondermijning van de doelstelling van de sancties te voorkomen. Bedrijven gevestigd in de Europese Unie moeten ‘alles in het werk stellen’ om er zorg voor te dragen dat ook hun dochterentiteiten die buiten de Europese Unie zijn gevestigd niet deelnemen aan activiteiten die de sanctiemaatregelen zouden ondermijnen. Dat betekent concreet dat Europese moederbedrijven hun dochterondernemingen gevestigd buiten de Europese Unie moeten opdragen zich ook aan de Europese handelssancties tegen Rusland te houden. Er vindt hierdoor voor het eerst doorwerking plaats van de Europese handelssancties naar derde landen.
- Wat zijn de gevolgen als de sanctieregelgeving wordt overtreden?
Een overtreding van de sanctieregelgeving tegen Rusland, betekent in Nederland een overtreding van de Sanctiewet 1977. Dit houdt in dat er een economisch delict is gepleegd, wat een strafbaar feit oplevert. Hier kan een boete of zelfs gevangenisstraf tegenover staan, waarvan de hoogte afhangt van de schuld aan de overtreding. Deze boetes kunnen flink oplopen. Bovendien dient veelal het behaalde voordeel met het overtreden van de sancties terugbetaald te worden.
- Hoe gaan banken om met de sancties?
De grootste Russische banken zijn afgesloten van het SWIFT-systeem. Daarnaast hebben Europese banken een starre opstelling tegenover transacties waarbij Rusland is betrokken. In Nederland hebben de grote banken aanvullend sanctiebeleid opgesteld dat van toepassing is op hun zakelijke klanten. Het komt erop neer dat er (vrijwel) geen handel meer met Rusland mag worden bedreven en er geen transacties meer mogen plaatsvinden die een link hebben met Rusland. In de praktijk moeten cliënten van hun bank hele supply chains in kaart brengen, waarbij de oorsprong van de goederen en producten moeten worden achterhaald. Ook wordt van klanten geëist dat er ‘internal compliance programs’ worden opgesteld. De banken hebben deze maatregelen genomen om zichzelf te beschermen tegen de hoge boetes die zij opgelegd kunnen krijgen van de overheid.
Dit artikel is geschreven door Céline Goedhart en Tim Hesselink, Kneppelhout Advocaten
