Uit onderzoek van Open State Foundation blijkt dat kabinet-Schoof vooralsnog moeite heeft om volledige transparantie te bieden over zijn lobbyactiviteiten. Hoewel het kabinet van plan was om de openbare agenda’s beter bij te houden, blijkt dit in de praktijk nauwelijks te lukken. Ondertussen neemt de druk toe om de registratie van openbare agenda’s en een lobbyregister serieus aan te pakken.
Sinds de beëdiging van kabinet-Schoof, nu twee maanden geleden, heeft de Open State Foundation de publieke agenda’s van bewindspersonen geanalyseerd. Van de 160 afspraken met externe partijen (niet-overheid) was slechts 13 procent volledig geregistreerd; hierbij ontbraken zowel het onderwerp van het gesprek als de gesprekspartner. Bij een aanzienlijk deel van de afspraken ontbrak cruciale informatie: 59 procent vermeldde enkel de gesprekspartner, terwijl in 31 procent alleen het onderwerp werd vermeld. Daarnaast werden er 33 afspraken via sociale media teruggevonden die niet in de officiële agenda’s stonden.
Opvallend is dat sommige bewindspersonen, zoals staatssecretaris Jurgen Nobel (Participatie en Integratie), via hun sociale mediakanalen gedetailleerdere informatie delen dan in de officiële agenda’s te vinden is.
Aanbevelingen GRECO
De bevindingen van het onderzoek zijn niet in lijn met de beloften uit het regeerprogramma. Het kabinet heeft zich gecommitteerd aan de aanbevelingen van GRECO (Group of States against Corruption), een samenwerkingsverband dat integriteitsmaatregelen bevordert. Een van deze aanbevelingen is het stellen van duidelijke regels voor het contact met lobbyisten en het vergroten van de transparantie hierover. Hoewel kabinet-Rutte 4 een gedragscode introduceerde die transparantie vereist, inclusief de publicatie van agenda’s, blijkt de uitvoering in de praktijk nog steeds gebrekkig. GRECO concludeerde in juni 2023 dat de aanbeveling slechts gedeeltelijk is uitgevoerd en dat verdere richtlijnen over de omgang met lobbyisten noodzakelijk blijven.
Onderbezetting, personeelswisselingen en zomervakantie
Verschillende ministers hebben na het onderzoek van Open State Foundation toegegeven dat zij hun agenda’s niet altijd goed hebben bijgehouden. Dit wijten zij aan onderbezetting, personeelswisselingen en de zomervakantie. Ministers zoals Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken) en David van Weel (Justitie en Veiligheid) benadrukten bovendien dat zij geen contacten met lobbyisten hadden en dus niets konden rapporteren. Hoogleraar Caelesta Braun zal binnenkort rapporteren of de agenda’s van de bewindspersonen op orde zijn. Als blijkt dat dit onvoldoende gebeurt, wordt de invoering van een lobbyregister overwogen.
Lobbyregister
Het idee van een lobbyregister is al jaren onderwerp van debat. In 2021 dienden Omtzigt en Dassen een motie in voor een dergelijk register, en een jaar later volgde een initiatiefnota. Het lobbyregister zou transparantie en vertrouwen in de overheid vergroten door inzicht te geven in welke belangengroepen invloed uitoefenen op beleid. In veel Europese landen bestaat zo’n register al, maar in Nederland zijn de maatregelen beperkt tot richtlijnen zoals de ‘Uitvoeringsrichtlijn Openbare agenda bewindslieden’ uit 2023, die bewindspersonen verplicht afspraken met externe partijen openbaar te maken.
Ondanks deze richtlijn en herhaaldelijke waarschuwingen van GRECO lijkt kabinet-Schoof vooralsnog geen prioriteit te geven aan volledige transparantie. De belofte in het regeerprogramma om alle GRECO-aanbevelingen uit te voeren, in combinatie met de aanwezigheid van NSC, waarvan lobbyregistervoorstander Omtzigt partijleider is, biedt echter enige hoop op een transparanter Den Haag.
