Na meer dan zeven maanden formeren stond deze week het nieuwe kabinet op het bordes. Het kabinet moet uitvoering geven aan het hoofdlijnenakkoord, waarin de plannen voor de aankomende regeerperiode minder gedetailleerd dan gebruikelijk worden weergegeven. Zo wordt de aanpak van witwaspraktijken maar kort aangestipt. Risk & Compliance blikt, zover mogelijk, vooruit naar het komende beleid tegen witwaspraktijken.
Het hoofdlijnenakkoord
In het hoofdlijnenakkoord wordt gesproken over het intensiveren van de anti-witwasaanpak. De coalitiepartijen willen een betere informatiedeling, waarbij privacybescherming gewaarborgd blijft. Er moet dus oog zijn voor de positie van de gewone burger, die vaak te maken krijgt met langdurige procedures wanneer hij een bankrekening wil openen, een onderneming wil starten of een huis wil kopen.
Het is geen verrassing dat het nieuwe rechtse ‘programkabinet’ de anti-witwasaanpak wil intensiveren. De PVV, de grootste partij, wil ‘keihard’ drugscriminaliteit aanpakken. De VVD wil criminele verdienmodellen ‘slopen’, en NSC vindt dat het terugdringen van criminele geldstromen een speerpunt van het beleid moet zijn, omdat financieel gewin de motor is achter georganiseerde criminaliteit. De kleinste coalitiepartij, BBB, waarschuwt voor een ‘narcostaat’ als er geen harde aanpak van georganiseerde (drugs)criminaliteit komt.
Met het aanpakken van georganiseerde criminaliteit komt al snel het privacy-vraagstuk om de hoek kijken. De PVV rept geen woord over privacy en lijkt dit niet als prioriteit te zien. De VVD noemt privacy alleen aan het gaat om privacywetgeving die de veiligheid van burgers niet mag belemmeren. NSC en BBB besteden in hun verkiezingsprogramma’s meer aandacht aan privacy in relatie tot witwaspraktijken.
NSC benadrukt dat beperkingen op het gebied van privacy noodzakelijk, proportioneel en minimaal ingrijpend moeten zijn, en wil de anti-witwasaanpak herzien om deze grondrechtenvriendelijker te maken voor niet-verdachte burgers. Ook de BBB wijst op de privacykwestie bij informatie-uitwisseling en pleit voor beperking van gegevensverzameling tot wat wettelijk nodig is, met zorgvuldige omgang van klantgegevens en gegevensdeling met derden onder strikte voorwaarden volgens de AVG.
Een nieuwe minister van Financiën
In kabinet Rutte IV leverde de VVD niet de minister van Financiën, maardit verandert met de aanstelling van VVD’er Eelco HeinenAls Tweede Kamerlid hield Heinen zich bezig metfinanciële markten, macro-economisch beleid en de Wet op het financieel toezicht.
Heinen heeft zich in de media en de Tweede Kamer meerdere malen geuit over de anti-witwasaanpak. In een podcast van Leaders in Finance in maart 2023 uitte Heinen zijn frustratie over de meer dan 12.000 mensen in de financiële sector die zich bezighouden met witwasbestrijding. Hij noemt de circa anderhalf miljard euro die aan witwasbestrijding door banken wordt besteed ‘krankzinnig’. “Dat slechts 1,8 procent van het crimineel vermogen in beeld is en gepakt kan worden, roept de vraag op of de witwasbestrijding efficiënt is”, aldus Heinen.
Tijdens een bijeenkomst van de Nederlandse Vereniging van Banken in november 2022 erkende Heinen dat er nooit een volledig beeld kan bestaan van alle criminele geldstromen en dat vanuit de politiek geaccepteerd moet worden dat er af en toe iets gemist kan worden zonder dat verantwoordelijken daarvoor bestraft worden.
Volgens Heinen is data-analyse en het delen van data tussen verschillende instanties cruciaal voor een efficiëntere witwasbestrijding. Op deze manier hoeft niet per persoon bekeken te worden of zij een risico vormen. Heinen realiseert zich echter dat meer data delen niet betekent dat privacy ‘zomaar te grabbel gegooid moet worden’. De afweging die hij poneert is hoeveel privacy ingeleverd kan worden bij het beter in beeld krijgen van witwassen van crimineel geld en terrorismefinanciering.
Hoewel het kabinet-Schoof zich zegt te gaan inzetten voor een intensivering van de anti-witwasaanpak, blijft veel onduidelijk over de precieze uitwerking van deze plannen. Minister van Financiën Eelco Heinen zal een balans moeten gaan vinden tussen effectieve witwasbestrijding en privacybescherming.
