De Nationale Bank van België gaf eerder al aan dat er geen bewijs is van wijdverspreide ‘graaiflatie’ in België. Hoe moeten we de recente bewegingen in de margevoet echter begrijpen vanuit een lange termijn perspectief? Welke structurele factoren spelen een rol? In welke mate weerspiegelt de margevoet de realiteit op bedrijfsniveau? En waren bedrijfswinsten een aanjager van de recente inflatie opstoot?
Winstgevendheid is een belangrijk (bedrijfs-)economisch fenomeen dat, onder meer, de aanwervings- en investeringsstrategieën van bedrijven beïnvloedt. Hogere winsten hangen vaak samen met hogere economische groei en werkgelegenheid. Bovendien kan winstgevendheid een buffer vormen om externe schokken op te vangen, zoals een vertraging van de vraag, een plotse stijging van de inputprijzen (bv. energieprijzen), hogere financieringskosten of, zoals we in het recente verleden hebben gezien, een combinatie hiervan. In het publieke debat worden toenemende bedrijfswinsten echter vaak bekritiseerd: ze zouden staan voor ‘hebzucht’ van bedrijven en, vooral recentelijk, bijdragen aan een hogere inflatie die de koopkracht uitholt.
De evolutie van de winstgevendheid van de bedrijven moet ook worden gezien tegen de achtergrond van het kostenconcurrentievermogen van de Belgische bedrijven en de ruimere macro-economische situatie. In België bestaat een gedetailleerd wettelijk kader om te voorkomen dat loonontwikkelingen op basis van onderhandelingen leiden tot een aanhoudende verslechtering van het concurrentievermogen, wat zou kunnen wegen op investeringen, werkgelegenheid en groei. Dit kader is echter onder druk komen te staan door de recente piek in de inflatie en de daaruit voortvloeiende aanzienlijke indexering van de nominale lonen.
Een specifieke analyse door Bijnens et al. (2023) toonde eerder al op basis van microgegevens aan dat de recente prijsstijgingen vooral werden gevoed door hogere inputkosten en dat bedrijven, ook vanuit micro-economisch perspectief, hun winstmarges over het algemeen niet hebben verhoogd.
Dit artikel voegt extra elementen toe aan de analyse. Ten eerste plaatsen we de recente evolutie van de winstmarges in een bredere context door te kijken naar langetermijntrends. Daarbij proberen we de impact van samenstellingseffecten op die trends weer te geven, vergelijken we de Belgische situatie met die in de buurlanden en identificeren we overige factoren die een rol konden spelen. Ten tweede kijken we aan de hand van meer gedetailleerde balansgegevens naar verschillende indicatoren van winstgevendheid voor de “typische” onderneming om de informatie uit de statistieken van de nationale rekeningen en de macro-indicatoren aan te vullen. In dit verband moet worden benadrukt dat de macro-economische indicatoren fors kunnen verschillen van de realiteit op bedrijfsniveau. Tot slot herbekijkt de Nationale Bank van België de vraag in welke mate de winsten hebben bijgedragen tot de inflatie in België.
