Michel Klompmaker
Er is de laatste tijd wat reuring ontstaan rond de rol van accountants bij het afgeven van goedkeurende verklaringen van banken in het verleden. Sommigen spreken van enige reuring, anderen van flink gedonder. Daarom gingen we ons licht maar eens opsteken bij Hester Bais, auteur van het boek getiteld “Worst Bank Scenario”, dat vorig jaar uitkwam. We spraken met haar over de zaak van de beleggers, die een schadevergoeding willen van de Volksbank, accountantsorganisatie KPMG en van de voormalige top van SNS Reaal. Van belang hierbij is dat de Vereniging van Effectenbezitters, afgekort VEB, accountant KPMG ook aanspreekt. Maar waarom dit alles opeens nu?
De VEB spreekt accountant KPMG aan aangezien zij goedkeurende verklaringen afgaven bij de jaarrekeningen van SNS Reaal en daarbij de levensvatbaarheid van de onderneming telkenmale bekrachtigde. Naar de overtuiging van de VEB heeft KPMG haar werk niet gedaan op een manier zoals van een professioneel kritische accountant verwacht mag worden. Met andere woorden KPMG heeft onvoldoende onderzoek gedaan naar de werkelijke staat van SNS Reaal en daardoor heeft zij meegewerkt aan een misleidend beeld van de onderneming, aldus de VEB.
Vanwaar opeens deze claim van de VEB terwijl, als ik goed ben ingelicht, jij een aantal jaren geleden de VEB al op het spoor gezet hebt?
Hester Bais: “Tja, in 2018 heb ik de VEB al gemaild over deze fraude. Ik schreef toen aan Paul Koster, directeur VEB, dat ik informatie wilde delen over fraude met onderpand. Ik had de ijdele hoop dat VEB de waarheid zou willen gaan onderzoeken, maar ik werd niet uitgenodigd, noch gevraagd om informatie. Ik kreeg een reactie van de VEB dat het gelaste onderzoek van de Ondernemingskamer gelegen zou zijn in de relatie van de holding tot de vastgoeddochter Property Finance. Die reactie heb ik overigens netjes bewaard.”
Wat vond je toen van die reactie van de VEB?
Hester Bais: “Nou die vond ik zeer opmerkelijk gelet op het feit dat de reikwijdte van het onderzoek van de Ondernemingskamer zag op het mogelijke wanbeleid bij SNS Reaal en SNS Bank en onder meer de onderwerpen “De marktcommunicatie over het saldocompensatiestelsel”, alsmede “achterhouden van wezenlijke informatie aan de accountant” onderdeel vormden van deze procedure. Ondanks kritische vragen van de Tweede Kamer in 2015 over de inhoud van dit compensatiestelsel en de rol van KPMG daarbij alsook over de vertraging van het informeren van het parlement over deze saldocompensatie, publiceerde de toenmalige minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem het eindrapport over dit saldocompensatiemodel, opgesteld door hemzelf als aandeelhouder van de bank, pas in oktober 2017, na de omvangrijke balanscorrecties van ING, Rabobank en ABN Amro in hun jaarrekening van 2016. Zoals bekend is onlangs geconcludeerd door de Ondernemingskamer dat er geen sprake was van wanbeleid, hetgeen ik zelf zeer wonderlijk vind op basis van mijn eigen onderzoek van de afgelopen 10 jaar. In zowel de uitspraak van de Ondernemingskamer als in het rapport van de minister van Financiën uit oktober 2017 wordt expliciet verwezen naar artikel 89 van het Besluit prudentiële regels Wft. Dat is opvallend, want dit artikel is in 2008 buiten het parlement om aangepast, samen met onder meer artikel 61 van dit Besluit. Deze wijzigingen hadden betrekking op zogeheten ‘repurchase agreements’, beter bekend als repo’s, toetsingsvermogen van banken/beleggingsondernemingen en de solvabiliteitsmarge van de verzekeraars. Het advies van de Raad van State dat nodig was voor het uitvoeren van deze wijziging is niet openbaargemaakt. De reden was dat deze wijzigingen niet inhoudelijk zouden zijn. Herman Tjeenk Willink, overigens ook van PvdA, was op dat moment president van de Raad van State en zette zijn handtekening onder dit advies. Los van de eerder benoemde complexere wijzigingen werd ook kapitaal bij banken afgeboekt en was dat naar mijn mening duidelijk in de toelichting beschreven. Dat kon de Raad van State dus niet hebben gemist. Om deze wijziging door te voeren moest bovendien ook artikel 3:57 van de Wet op het financieel toezicht worden aangepast. De toenmalige minister van Financiën Wouter Bos heeft in september 2008 gelogen tegen de Tweede Kamer naar aanleiding van kritische vragen over deze wetswijziging vanuit de CDA-fractie. Zoals bekend heb ik dat onderzocht en dat staat allemaal netjes vermeld in mijn boek.”
Wat is in dit verband de rol van de Ondernemingskamer?
Hester Bais: “Dat vraag ik me ook af. Wat mij opvalt is dat de advocaten van zowel het NLFI als de Staat zijn bijgestaan door Allen & Overy, terwijl het NLFI juist is opgericht om afstand te bewaren tot de Staat. Bovendien werd de VEB bijgestaan door de voormalige advocaat van Buck Groenhof, de oude topman van SNS Property Finance, die veroordeeld is voor de fraude die aan het licht is gebracht door klokkenluider Hetty van de Laar. De Ondernemingskamer is zelf in het najaar van 2022 aangeschreven en daarbij is bewijs overgelegd met betrekking tot de ontdekte onderpandfraude bij SNS Reaal en de balanscorrecties van € 7,6 miljard met betrekking tot het ECB onderpand in de jaarrekening van 2010 over 2009 zonder toelichting, maar daar is kennelijk niets mee gedaan. De Ondernemingskamer antwoordde op 2 november 2022 namelijk: “De door u aan de Ondernemingskamer gezonden documenten zullen geen deel gaan uitmaken van het dossier in deze zaak, nu u geen partij bent in deze zaak en gelet op de stand van het geding.” Je begrijpt dat ik verrast was, maar ja, zoals zo vaak is het de aanhouder die wint.”
Even een vraagje over de actualiteit. Wat kunnen de gevolgen zijn voor de Europese banken naar aanleiding van het faillissement van Silicon Valley Bank en dichter bij huis de problemen bij Credit Suisse?
Hester Bais: “Eerlijk gezegd komt dat niet onverwachts. Ik wijs al jaren op het feit dat de kredietcrisis nooit is opgelost. Ik meld niet alleen sinds 2014 onderpandfraude bij onder meer de AFM, toezichthouder op onderpand beheer als nevendienst in de zin van MiFID alsmede op grond van artikel 86 Bgfo en de Europese Verordening EMIR, maar waarschuw ook dat het nieuwe “repo-model” van de banken het onderpand probleem vergroot. Hoewel mijn cliënt in 2015 bij het Gerechtshof Amsterdam en in 2019 bij de Hoge Raad gelijk kreeg, wordt dat arrest over het liquiditeitsrisico van renteswaps genegeerd. Maar juist de onderpandfraude die in deze procedure centraal stond vormt de kern van de huidige liquiditeitsproblemen. Door het enorme tekort aan hoog liquide onderpand, alsmede het invoeren van strengere onderpand regels zoals EMIR, wordt de kans op een ‘default’ als gevolg van een onderpand tekort steeds groter. Mijn boek en de liquiditeitsproblemen die nu zichtbaar worden zijn eigenlijk een vervolg op de film Margin Call.”
En dan mijn laatste vraag in dit verband. Wat vind je ervan dat een grote speler als J.P. Morgan 375 US dollar als koersdoel voor eind 2023 afgaf, met koopaanbeveling voor de inmiddels failliete Silicon Valley Bank?
Hester Bais: “Marktmanipulatie is inmiddels de norm geworden, dus ik zou aanbevelingen van dit soort partijen niet klakkeloos opvolgen. De vraag rijst of er niet een andere agenda wordt uitgevoerd. Het is wel erg toevallig dat UBS de zakenbank Credit Suisse overneemt. Vorig jaar zijn al delen van Credit Suisse, zoals de vermogensbeheerder, overgenomen door andere partijen zoals onder meer Apollo. Apollo, zelf nog niet zo lang geleden in verband gebracht met Epstein, kennen wij in Nederland van de overname van SNS Reaal. Vanaf de kredietcrisis zijn alle bank-verzekeraars uit elkaar getrokken en opgedeeld. Ik heb in mijn boek de vraag gesteld of de “Houston” – schikking tussen ING en de Nederlandse Staat niet gewoon wisselgeld is geweest voor de rol die ook ING speelt bij het uitvoeren van deze andere agenda, namelijk het uitvoeren van het Worst Bank Scenario. UBS is de initiatiefnemer van een ‘digital coin’ voor de professionele markt. Het lijkt er dus meer op dat er nu – opnieuw – een acute, omvangrijke liquiditeitscrisis wordt opgewekt om het nieuwe blockchain settlement systeem ‘Fnality’ en de ‘collateral managementoplossing’ HQLAᵡ te lanceren. Dit blockchain platform met digitale munt voor professionele partijen komt niet uit de lucht vallen. Fnality werd formeel opgericht in 2019, maar is al eerder uitgerold door UBS. UBS lanceerde in 2015 het “Utility Settlement Coin research and development project”. In augustus 2016 traden onder andere Credit Suisse en andere zakenbanken toe tot dit project. ING is in 2019 toegetreden en in 2020 vertrok Hamers naar UBS. De grootste zakenbanken van Europa, Verenigde Staten, Japan en Canada zijn nu aangesloten bij Fnality. De laatste stappen van Worst Bank Scenario lijken nu dus te worden uitgevoerd. De gisteren aangekondigde uitbreiding van de swaplijnen tussen de belangrijkste centrale banken in deze landen lijkt dit te bevestigen.”
