De Stichting Onderzoek Marktinformatie (SOMI) is een non-profit organisatie die is opgericht om vraagstukken van maatschappelijk belang te signaleren en te beïnvloeden. SOMI zet zich als erkende claim stichting in op het gebied van privacy en data-autonomie, onder andere voor de bescherming van de grondrechten van consumenten en minderjarigen die gebruik maken van diverse online diensten. SOMI onderzoekt misstanden, informeert het publiek en helpt benadeelde partijen. Met als het voeren van collectieve procedures en het vorderen van schadevergoeding. Op dit moment onderzoekt vermeende AVG-schendingen door Meta (Facebook) en TikTok. Op dit moment is er wat gedoe rond de exclusiviteit. In de tweede fase van de collectieve claim tegen Tiktok zal namelijk één van de drie stichtingen die claims hebben ingediend, kunnen worden geselecteerd als exclusieve belangenbehartiger. In de beslissing van 9 november 2022 heeft de rechtbank van Amsterdam SOMI, Stichting Take Back Your Privacy en Stichting Massaschade & Consument de gelegenheid gegeven hun argumenten in te dienen die de benoeming de exclusieve belangenbehartiger rechtvaardigen.
Ook heeft de rechtbank de stichtingen verzocht de financieringsovereenkomst voor de claimfinanciering openbaar te maken. De overeenkomst hoeft niet aan de andere partij te worden verstrekt, maar alleen aan de rechtbank. TikTok heeft echter bezwaar gemaakt tegen dit besluit en verzocht de financieringsovereenkomsten van alle drie de stichtingen te mogen onderzoeken. SOMI is bereid de voorwaarden voor de financiering bekend te maken. Take Back Your Privacy en Massaschade & Consument zijn hiertoe niet bereid. De rechtbank zal nu aan het einde van de mondelinge behandeling beslissen of TikTok ook toegang moet krijgen tot deze documenten.
In haar dagvaarding vermeldde SOMI over haar financiering dat het aanvankelijk algemene voorschotten ontving van haar bestuurders om de kosten van al haar activiteiten te dekken. Vervolgens heeft het bestuur besloten deze voorschotten om te zetten in een algemene schenking, ter ondersteuning van de algemene doelstellingen van de stichting. Tot vandaag is SOMI 2,5 jaar bezig geweest met de strijd tegen de wetsovertredingen door TikTok. De donaties van haar bestuurders zullen er nu voor zorgen dat we de belangen van de slachtoffers volledig onafhankelijk kunnen behartigen, los van eventuele commerciële belangen van buitenaf.
Inhoudingspercentages
Take Back Your Privacy is met haar claimfinancier overeengekomen dat zij 22% tot 25% van de vergoeding ontvangt. Dat betekent dat van het totale bedrag van €2 miljard dat in de rechtbank wordt geclaimd, er tot € 500.000.000 rechtstreeks naar haar financier zal gaan.
Massaschade & Consument heeft tevens ingestemd met het ontvangen van:
– 25% van de vergoeding tot maximaal € 100,
– 20% van € 100,01 tot € 200,
– 17,5% van € 200,01 tot € 300,
– 15% van € 300,01 tot € 400, en
– 12,5% over de vergoeding boven € 400,01.
In dit geval mag de financier op maximaal € 750.000.000 rekenen.
Ter vergelijking: SOMI verzoekt de rechtbank slechts tot maximaal 2% in te houden van de totale te ontvangen vergoeding ten behoeve van haar (toekomstige) collectieve belangenbehartiging. Dit brengt de ingehouden vergoeding op maximaal € 28.000.000, wat nog steeds voldoende is om alle taken te kunnen verrichten en de kosten te dekken van belangenbehartiging die extra kosten opleveren. Als enige kan SOMI dit bedrag dan ook binnen de stichting houden voor opvolgende acties; indien SOMI een dergelijke vergoeding zou ontvangen, dan hoeft daar geen buitenlandse proces financierder mee betaald te worden, maar kan een dergelijke vergoeding – uitsluitend en volledig – worden aangewend binnen de statutaire doelstellingen van de stichting voor de belangenbehartiging voor consumenten in dit soort zaken.
De belangrijke vraag is of het passend is dat stichtingen zonder winstoogmerk vergoedingen aan Angelsaksische durfkapitalisten in mindering brengen op een van TikTok gevorderde vergoeding voor schade van consumenten; dergelijke middelen zouden toch eerst en vooral moeten toekomen aan de gedupeerden zelf in deze zaak. Deze vraag speelt nog sterker wanneer dergelijke vergoedingen – van € 500 miljoen bij Take Back Your Privacy tot € 750 miljoen bij Massaschade & Consument – op geen enkele manier verband houden met eerder verrichte werkzaamheden of de eventuele daadwerkelijk nog te maken proceskosten.
Dergelijke buitensporige gevorderde winsten weerspiegelen volgens SOMI het gebrek aan behoorlijke concurrentie of erger nog een gebrek aan een correcte belangenbehartiging. SOMI zet zich in voor de bescherming van de grondrechten van Nederlandse (en Europese) burgers die gebruik maken van online diensten. Daarom is ons belangrijkste doel niet om de investering terug te betalen aan commerciële risicofondsen die zich vanuit het buitenland op de Nederlandse markt begeven, maar om gerechtigheid te realiseren voor degenen die schade hebben geleden.
Volgende stap in de massaclaimprocedure
TikTok heeft op 1 februari jl. de rechtbank om uitstel gevraagd, wat verleend werd tot 22 februari. De conclusie van TikTok ten aanzien van de drie stichtingen – met daarin overigens ook verschillende feitelijke onjuistheden – zijn hier integraal bijgevoegd, samen met de conclusie van SOMI voor deze fase. Naar verwachting kan de volgende stap in deze procedure een mondelinge zitting worden, al dan niet met aanvullende stukken, waarna de rechtbank uitspraak kan doen in deze fase.
Onderzoek naar TikTok
Op 27 januari 2023 heeft SOMI bericht ontvangen van de Nederlandse Autoriteit Persoonsgegevens (AP) over de voortgang van de Ierse Data Protection Commission (DPC) met betrekking tot haar klacht tegen TikTok, destijds ingediend in april 2021. In dit bericht geeft de DPC aan dat het zijn onderzoek heeft afgerond en dat er momenteel een ontwerpbesluit wordt voorgelegd aan de betrokken toezichthoudende autoriteiten in overeenstemming met artikel 60 AVG.
In onze eerdere correspondentie had de DPC SOMI laten weten dat het een onderzoek is gestart naar de naleving door TikTok van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) door ontwerp, standaardvereisten en maatregelen voor leeftijdsverificatie. Dit onderzoek, dat de DPC in september 2021 startte, had ook tot taak te onderzoeken of TikTok heeft voldaan aan de transparantieverplichtingen van de AVG bij de verwerking van persoonsgegevens van gebruikers jonger dan 18 jaar. In juni 2022 is een voorontwerp van besluit aan TikTok verstrekt.
