De Deventer Moordzaak, starring Bas Haan

Op 2 september komt de film “De Veroordeling” gebaseerd op het boek van Nieuwsuur journalist Bas Haan over de Deventer Moordzaak uit, ook op Netflix. In het kort: Op zaterdag 25 september 1999 werd de weduwe Jacqueline Wittenberg vermoord aangetroffen in haar woning. Twee verdachten komen in beeld, eerst haar klusjesman De Jong en daarna haar fiscaal adviseur Louwes. Die laatste wordt uiteindelijk veroordeeld voor moord met voorbedachte rade. Vanwege het geklungel en fouten bij het onderzoek ontstaan er twee kampen, dat van Bas Haan samen met Justitie die van oordeel zijn dat Louwes toch terecht als dader veroordeeld werd en aan de andere kant het kamp van Maurice de Hond dat met veel publicitair geweld het tegendeel beweert. Maar er loopt nog een herzieningsverzoek. Misschien blijkt straks toch nog dat Louwes het niet gedaan kan hebben! Staat de hele cast inclusief Bas Haan toch een beetje voor joker op die rode loper bij de première…

Haan sluit zijn boek af met de wijze woorden: “…op enig moment zit je straf erop en moet je verder kunnen leven maar zonder iedere keer herinnerd te worden aan de zaak waarvoor je veroordeeld bent”. Hij maakt zelfs Maurice de Hond het verwijt dat Louwes destijds rustig zijn straf had kunnen uitzitten en daarna weer in redelijke anonimiteit zijn leven had kunnen oppakken, als De Hond zich maar had koest gehouden. Waarom brengt hij de zaak dan nu zo prominent weer in het nieuws? Moet de film de autoriteit van Bas Haan en daarmee het gelijk van Justitie bevestigen en dienen als rehabilitatie voor de klusjesman die onder andere door toedoen van De Hond steeds weer als potentiële dader in beeld kwam? Maar vergeet niet dat Louwes in eerste instantie wegens gebrek aan bewijs was vrijgesproken door de rechtbank.

Rehabilitatie

Alleen als de echte dader zoals bij de Schiedammer Parkmoord of de Puttense Moordzaak alsnog wordt gevonden en bekent, is er sprake van echte rehabilitatie. En dat laatste was, wat Bas Haan in zijn boek of film ook moge beweren, nu juist niet het geval. Louwes ontkent nog steeds en van overtuigend bewijs is evenmin sprake. Dat blijkt niet alleen uit het boek “Schuldig” van Louwes zelf maar ook uit het boek “Leugens over Louwes” van Ton Derksen, die eerder het geklungel van justitie rond Lucia de B. blootlegde. Deze hernieuwde indringende aandacht voor de onschuld van de klusjesman kan wel eens een averechts effect hebben en ontaarden in een nationaal Cluedo spel in menig huiskamer. In Cluedo draait alles om de moord op Dr. Black (Dr. Zwart), die heeft plaatsgevonden in een grote villa. De spelers zijn in dit spel de detectives. Zij moeten achter 3 zaken zien te komen: Wie van de 6 verdachten heeft de moord gepleegd? Met welk wapen is de moord gepleegd? In welk vertrek is de moord gepleegd?

Justitie heeft selectief lopen shoppen in het dossier. Dus het laat zich goed voorstellen dat een buitenstaander zoals Maurice de Hond dat niet langer kon aanzien. Bovendien: er waren maar twee verdachten. Logisch dus dat het vrijpleiten van de één het beschuldigen van de ander inhield. De snelheid en voortvarendheid waarmee De Hond vervolgens door Justitie daarom het zwijgen kreeg opgelegd en schadevergoeding moest betalen aan de klusjesman, illustreerde dat men niet van het meedenken van De Hond gediend was. Deze film gaat niet over het geklungel en de onbetrouwbaarheid van Justitie, maar over degenen die kritiek hebben op de werkwijze van Justitie. Je kan je daarom afvragen of er straks op advocaat Knoops na, nog iemand in toga te vinden is die onbevangen naar dit dossier durft te kijken.

En ….. zo ingewikkeld was die zaak nu ook weer niet. Neem het alibi. Met een waterdicht alibi van Louwes kan de film meteen bij het grof vuil. De moord op de weduwe Wittenberg zou op donderdagavond 23 september 1999 rond 20.30 zijn gepleegd. Maar zelfs dat staat niet vast nu buurtbewoners beweren dat ze de weduwe op vrijdagmorgen in levende lijve nog gezien hadden. Aanvankelijk werd de klusjesman meteen als verdachte aangemerkt en zelfs het OM moest in een persbericht erkennen dat de klusjesman na meerdere pogingen zijn alibi rond het tijdstip van de moord niet sluitend kon krijgen. Maar Justitie schiet hem in een persbericht van 13 juni 2006 te hulp met de geruststellende mededeling dat …. ‘uit het enkele ontbreken van een waterdicht alibi niet de conclusie voortvloeit dat de beweerde dader dus bij de moord betrokken is geweest.’

Voorbedachte rade en motief?

Daarna pas ziet Justitie ineens in Louwes een nieuwe verdachte en een rechercheur die hem nogal kort door de bocht meedeelt: “Jij (Louwes) hebt haar (de weduwe) gebeld en gezegd dat je nog even langskomt om iets te bespreken en tijdens dat gesprek is er iets voorgevallen waardoor bij jou de stoppen zijn doorgeslagen en toen heb je haar vermoord”. In die logica had Louwes toevallig ook een groot mes op zak. Louwes legt uit dat hij op het tijdstip van de moord in een file op de A28 stond op weg naar huis (Lelystad) waar hij rond 21.00 aankwam. Hij verstrekt zelfs (controleerbare) details over de aard en oorzaak van die file (bijzonder wegtransport) en pleegde een kort (16 seconden) durend telefoontje om mevrouw Wittenberg (zoals afgesproken) door te geven dat 1.750 gulden de fiscale grens voor aftrekbare kerkschenkingen is. Maar men gelooft hem niet. Volgens de politie was hij al in Deventer, om zijn komst aan te kondigen om “iets” met haar te bespreken. Sterker nog, het Gerechtshof wist zelfs dat hij al in Deventer was om haar met voorbedachte rade van het leven te beroven. En het motief kende men ook al. Louwes was immers tien dagen eerder op verzoek van de weduwe executeur-testamentair geworden en kon dus (!) volgens justitiekringen ongezien (?) de miljoenen van de weduwe wegsluizen. En dat kwam weer goed uit want vanwege een foldertje in zijn auto wisten ze ook al dat hij een huis op Malta (!?) wilde kopen. De rechtbank veegde nog de vloer aan met dit onzinverhaal maar de dames en heren van het Gerechtshof waren diep onder de indruk van dit speurwerk en veroordeelden Louwes tot 12 jaar cel.

Hoewel technisch al duidelijk was dat het telefoontje vanaf de A28 kon zijn gepleegd, werd onbedoeld de juistheid van zijn uitleg bevestigd door de weduwe zelf die de aard en essentie van het korte telefoongesprekje later op een aangetroffen briefje had aangetekend: 1750. Alleen de raadsheren en de filmmakers waren ervan overtuigd dat Louwes die avond op goed geluk (Was de weduwe wel thuis? Had ze geen bezoek? Zou ze hem binnen laten?) vanuit Utrecht naar Deventer was gereden om – terwijl hij al ‘voor de deur stond’- niet alleen het bedrag van 1750 door te bellen maar ook om te vragen of hij even langs kon komen om iets te bespreken. Het wordt dus nog spannend hoe in de film dit 16 seconden gesprekje met de noodzakelijke mededeling en vraag van Louwes en de reactie van de weduwe op dit kennelijk urgente en onverwachte bezoek zal worden weergegeven. En zien we de weduwe de deur opendoen voor Louwes die vanwege de voorbedachte rade al met een mes achter zijn rug meteen toeslaat of krijgen we eerst het voorval te zien waardoor bij Louwes alle stoppen doorsloegen en hij op zoek ging naar een mes? Wordt dit de eerste aflevering in een lange Netflix serie over rechterlijke dwalingen die duidelijk maakt hoe ver Justitie en de rechterlijke macht gaan om – dit keer Louwes – tegen beter weten in onschuldig te veroordelen? Wie weet, misschien is de weduwe Wittenberg wel vermoord op vrijdagmiddag of -avond door een insluiper. Of iemand misschien die van Justitie absoluut niet in beeld mocht komen. Kortom, met goede kijkcijfers zit er vast nog wel een tweede Netflix seizoen in.

Illustratie: U vraagt zich natuurlijk af wat stilstaande auto’s op een snelweg te maken hebben met de Deventer Moordzaak. Welaan, nog steeds is deze zaak niet definitief opgelost. Het gevoel van tijdelijke ongemak in de file kennen we allemaal. Maar hoe zou dat voelen als dat jaren duurt?