Hans Timmerman
In een eerdere blog uit 2017 ‘e-Europa als moderne e-society’ liet ik mijn gedachten gaan hoe we met een digitaal Europa een nieuwe start konden maken. Immers door onze maatschappij digitaal fundamenteel nieuw op te zetten, kunnen we nieuwe maatschappelijke ideeën, wensen en behoeften vanaf de basis opnieuw vorm en functie geven. Een land dat zoiets de afgelopen decennia heeft gedaan is Estonia (Estland). Toen Estland in 1991 als soevereine natie afscheid kon nemen van de Russische bezetting, was het een arm land. De eerste premier Mart Laar wilde het land vergaand moderniseren en koos direct voor de 100% digitale route. Hij weigerde oude, gratis aangeboden, analoge oplossingen van andere landen en koos ervoor eigen digitale systemen te bouwen. Met het initiatief om scholen van computers te voorzien, kregen al in 1998 alle scholen toegang tot het internet. In 2000 werd toegang tot internet een mensenrecht en werd Estland de eerste digitale natie.
In het artikel ‘Estonia, the first digital republic’ wordt beschreven, hoe systeemarchitect Tarvi Martens de grootvader was van het digitale platform dat Estland bouwde. In 2014 werd Estland dan ook het eerste land dat elektronische verblijfsvergunningen bood aan mensen van buiten het land. Niet-ingezetenen kunnen – onder voorwaarden – een smart ID-kaart aanvragen en toegang krijgen tot alle diensten van Estland alsof die persoon een fysieke ingezetene was.
Dat Estland een volledige ‘digitale tweeling’ heeft ontwikkeld, komt voort uit de angst ooit nog eens door een vreemde mogendheid te worden bezet. Als virtueel land moet Estland dan kunnen voortleven. De gegevens van e-Stonia zijn niet centraal opgeslagen, maar gebruiken in plaats daarvan een gegevensplatform van de overheid X-road om informatie van lokale hosts te koppelen. Via X-road zijn buitenlandse ‘uitwijk’ datacentra gekoppeld, waaronder één in de ambassade van Luxemburg, waardoor het virtuele Estland, ongeacht een fysieke invasie en bezetting, altijd kan blijven functioneren voor zijn virtuele ingezetenen. Individuen waar ook ter wereld hebben toegang tot alle digitale e-Stonia gegevens over zichzelf.
Datacentrisch
Intussen realiseerde Estland toegang voor iedere ingezetene naar ieders eigen medische data en creëerde de i-voting-app, waardoor iedereen met de smart ID-kaart op afstand kan stemmen. E-Stonia is in feite het meest ambitieuze project van ‘technologisch staatsmanschap’ van vandaag. Alle diensten waar de overheid bij betrokken is – wetgeving, stemmen, onderwijs, justitie, gezondheidszorg, sociale zekerheid, bankieren, belastingen, politie – zijn digitaal verbonden via één groot virtueel platform, waardoor de natie één groot verbonden virtueel netwerk is geworden. De eerste digitale republiek.
De basis-architectuur is gebaseerd op het kunnen verbinden van alle data van de burger, gekoppeld via de persoonlijke, slimme, digitale ID-kaart en vervolgens verbonden met alle data van de overheid. Het ontwerp van e-Stonia is gebaseerd op datacentriciteit. Data wordt één keer opgeslagen en is daarna – afhankelijk van toegangsrechten – in principe voor iedereen toegankelijk. Burger, overheid, maatschappij en bedrijfsleven. Niet alleen burgers hebben een digitale ID, ook dieren zoals huisdieren en boerderijdieren zijn in registers geregistreerd. Ideaal om een overzicht te hebben van noodzakelijke of verplichte vaccinaties.
Navolging
X-Road is van oorsprong een met blockchain techniek beveiligd overheidsplatform, maar intussen ook een breed netwerk waarop grote particuliere bedrijven bouwen. Finland, de noordelijke buur van Estland, gebruikt sinds kort ook X-Road, opdat bepaalde gegevens, bijvoorbeeld recepten die je bij een plaatselijke apotheek kunt ophalen, tussen de landen kunnen worden gekoppeld. Basis van elk overheidsplatform is, dat de burger eigenaar is van alle informatie die over hem of haar is vastgelegd. Elke keer dat een arts (of een grenswacht, een politieagent, een bankier of een minister) online een blik werpt op één van de beveiligde gegevens van burgers, wordt die toegang geregistreerd en gerapporteerd. Zonder reden naar de beveiligde gegevens van een ander gluren, is een strafbaar feit.
Die openheid is verrassend en verfrissend. Het vinden van zakelijke belangen vraagt weinig onderzoek, omdat elke zakelijke connectie of investering in open records zijn vastgelegd en dus doorzoekbare, openbare informatie is. Het stelt burgers in staat ‘follow-the-money’-achtige verbindingen te maken om relaties van organisaties te doorgronden. Zelf immigratie wordt makkelijker omdat in een digitale samenleving zonder grenzen een persoon niet eens in Estland hoeft te zijn geweest om te werken en de daarbij behorende belasting te betalen.
Door het digitaal staatsburgerschap kon Estland zijn doel ‘het vergroten van de bevolking’ op virtuele wijze realiseren. Een deels economisch motief door gewoon de definitie van je populatie te veranderen. Als je niet wilt strijden om fysieke talent naar je land te laten verhuizen, kun je ook proberen om wereldwijd het beste talent virtueel aan je land te koppelen. Je kunt via e-residentie als buitenlander ingezetene worden, werken, geld verdienen en belasting betalen zonder ooit het land fysiek te bezoeken. Door op afstand gebruik te maken van de digitale diensten van Estland.
Veiligheid
Blockchain maakt elke voetafdruk direct merkbaar, ongeacht de bron. Maar om een grootschalige cyberaanval het hoofd te bieden, creëerde Estland “data-ambassades” onder andere in Luxemburg. Gebouwd op hetzelfde internationale recht als fysieke ambassades, zodat de daar geplaatste servers en hun gegevens formeel Estse “bodem” zijn. Als Tallinn wordt gecompromitteerd, digitaal of fysiek, zal de focus of control van Estland verschuiven naar dergelijke mirror sites in het buitenland.
In het geval van een plotselinge invasie, kunnen de gekozen leiders van Estland zich zo nodig verspreiden, inloggen in Luxemburg en met digitale handtekeningen hun wereldburgers verbinden met hun regering. Hun land blijven besturen, zonder onderbreking, vanuit de cloud. De geschiedenis van de natie is gebaseerd op fysieke grenzen. Je kunt je ook een toekomst voorstellen waarin nationaliteit niet zozeer wordt bepaald door ‘waar’ je woont als wel door ‘waar’ je op inlogt. En intrigerende gedachte.
Wereldburgers
Estland gelooft in wereldburgerschap. Als je virtueel mondiaal bent, werk je morgens in Frankrijk, middags in Australië en ben je avonds in een restaurant in Estland. Natuurlijk blijven Esten gevoelsmatig verbonden aan hun vaderland, maar als burgers kunnen zij zich international bewegen, werken, wonen, stemmen, verzekerd zijn en belasting betalen. Onze corona-periode heeft ons geleerd dat je overal kunt werken, mits je de juiste techniek, verbindingen en organisatie daarvoor hebt. Dat is precies wat Estland 30 jaar geleden al in gedachten had toen zij het ontwerp van e-Stonia tekenden.
We kunnen veel leren van e-Stonia. Zij hadden het geluk dat zij van scratch af aan konden beginnen. Met als basis een gestructureerde, datacentrische architectuur. Met veilige persoonlijke identiteiten. Met burgers die eigenaar zijn en blijven van hun persoonlijke data. Met een veilig, verknoopte netwerk dat burgers, ondernemingen, maatschappij en overheid kan verbinden. En op die basis hun mondiale digitale republiek konden bouwen met via e-residentie zelfs mondiale ingezetenen. Een mooi voorbeeld voor onze eigen digitale overheidstransformatie . . .
De auteur, Hans Timmerman, is mede-directeur bij Fortierra en tevens blogger op het Risk & Compliance Platform Europe.
