De Rechtspraak en het Openbaar Ministerie (OM) hebben onlangs hun plannen bekendgemaakt om de door de coronacrisis ontstane achterstanden bij strafzaken te lijf te gaan. Zo werken rechtbanken en gerechtshoven met ruimere openingstijden, waardoor bijvoorbeeld avondzittingen mogelijk zijn. Daarnaast worden meer strafzaken door een enkelvoudige kamer (1 rechter) behandeld en zal het OM vaker gebruik maken van de mogelijkheid zelf een strafbeschikking op te leggen. De achterstanden worden ook ingelopen door inzet van oud-rechters die onlangs met pensioen zijn gegaan. Hiervoor is nieuwe wetgeving in de maak. Het OM zal meer lichtere zaken zelf afdoen met een OM-strafbeschikking en de Rechtspraak is van plan meer zaken enkelvoudig te behandelen. Wel blijft het uiteindelijk aan de individuele rechter om, als een zaak voor de rechter wordt gebracht, te bepalen op welke wijze een zaak wordt behandeld. De Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR), de vakbond en beroepsvereniging van rechters en officieren van justitie, heeft waardering voor de gezamenlijkheid van de plannen van het Openbaar Ministerie en de rechtspraak, maar toch zal de NVvR zich komende week in een speciale online werkconferentie met haar leden gaan uitspreken over de positie waarin de rechtspleging zich bevindt, mede door de uitbraak van het coronavirus.
In de plannen wordt uitgelegd hoe de rechtspleging zich wil organiseren om de achterstanden in het strafrecht aan te pakken. Magistraten doen hun werk met toewijding, zodat de rechtszoekende ook in deze tijd op de rechtspraak moet kunnen blijven rekenen. De rechtspleging staat echter al langer onder druk. Het moet ook nu voor onze mensen werkbaar en mogelijk blijven om de kwaliteit te leveren waar de burger recht op heeft, aldus de NVvR. Dat is voor ons een voorwaarde. Daarbij is het van groot belang dat de magistraat in iedere individuele zaak maatwerk kan blijven leveren. Die professionele ruimte moeten magistraten kunnen nemen en daarvoor moet de organisatie voldoende ruimte bieden. Als vakvereniging houdt de NVvR de vinger aan de pols als het gaat over de uitvoerbaarheid en de effecten van deze plannen in de praktijk.
Het uitgangspunt van het OM is en blijft dat de belangen en rechten van verdachten, slachtoffers, hun familie en andere betrokkenen gewaarborgd zijn. Alle betrokken partijen in de strafrechtketen nemen op dit moment maatregelen om achterstanden door de coronacrisis op te lossen, dat gebeurt in goed overleg met elkaar. De gisteren aangekondigde maatregelen gaan op 1 juli in. Ze zijn tijdelijk en gelden tot de corona-achterstanden zijn weggewerkt.
Corona-achterstanden
Ondanks de beperkte toegankelijkheid van de gerechtsgebouwen door de uitbraak van het coronavirus, is het de Rechtspraak gelukt om de afgelopen weken 75 procent van de rechtszaken te behandelen. Dit gebeurde veelal online, schriftelijk of telefonisch. Door het coronabestendig maken van gerechtsgebouwen zijn inmiddels steeds meer fysieke zittingen mogelijk.
Waar mogelijk worden ook strafzaken schriftelijk of via een videoverbinding behandeld, bijvoorbeeld als het gaat om regie- of pro formazittingen. Voor de inhoudelijke behandeling van strafzaken is echter een fysieke zitting meestal noodzakelijk. Tussen 17 maart tot 21 mei konden in Nerdeland door de uitbraak van het coronavirus ongeveer 14 duizend misdrijfzaken bij de rechtbanken en ruim 3 duizend strafzaken bij de gerechtshoven niet door de rechter worden behandeld. Deze achterstand kan niet worden ingelopen met reguliere werkwijzen en de bestaande personele bezetting, daarom zijn extra maatregelen noodzakelijk.
