Michel Klompmaker
Het is maandagochtend 2 maart 2020 en het is al weer een tijdje geleden, die grote financiële crisis van 2008/2009. We kunnen het ons nog goed herinneren, als de dag van gisteren, want we waren medio september 2008 in Wenen bij het SIBOS Event, waar bankiers van ‘all over the world‘ aanwezig waren en die bij het vernemen van het nieuws rond Lehman Brothers in grote paniek raakten. Hoe lang geleden was dat eigenlijk? Zijn we de oorzaken vergeten? Kan het vandaag de dag of binnen afzienbare tijd nog een keer gebeuren? De maatregelen die genomen zijn door toezichthouders en wereldwijde comités van deskundigen zouden ons toch moeten beschermen tegen een dergelijke crisis? Maar is dat wel zo? Wij zijn van mening dat er een veel grotere economische catastrofe aankomt die veroorzaakt wordt door een nieuwe mondiale speler en wel door het land met de meeste inwoners ter wereld maar met slechts één partij. De nieuwe crisis kan alleen worden voorkomen als de Westerse Financial Services Industry niet met open ogen in de val loopt.
Verderop in dit artikel zullen we nader ingaan op het waarom en de feiten toelichten, maar eerst voor het goede begrip nog even teruggaan naar het ontstaan van de financiële crisis 2008/2009 om de vergelijking te kunnen maken met wat we vandaag de dag om ons heen zien gebeuren. Bekend zijn de verhalen van Amerikaanse verkopers die flinke commissies konden opstrijken als ze maar hypotheekleningen konden verkopen, ook aan personen waarvan ze wisten, of konden weten, dat ze de lening nooit terug zouden kunnen betalen. In de USA kon die praktijk gemakkelijk blijven bestaan, de huizenprijzen stegen immers gestaag en in geval van wanbetaling overhandigde men simpel gezegd de sleutel van het huis en de wanbetaler bleef buiten schot.
Ondertussen hadden de banken mooie “pakketjes’ van die hypotheekleningen gemaakt als echte assets en die verkochten ze aan andere financiële instellingen, die op hun beurt daar weer een mooie strik omheen deden en het pakketje weer doorverkochten. De nieuwe koper deed weer hetzelfde en u raadt het natuurlijk al dat bij een beetje tegenslag, in casu daling van de huizenprijzen, het onderpand heel ver weg was en diegene die de oorspronkelijk lening aanging onvindbaar. Et voilà, de financiële crisis was een feit.
Welke maatregelen zijn toen genomen?
Het is ontegenzeggelijk zo dat er door toezichthouders en overheden in samenspraak met veel internationale organisaties en slimme koppen een heel pakket aan maatregelen is afgekondigd om een tweede financiële crisis à la 2008/2009 te voorkomen. Banken staan onder veel strengere controles, moeten hogere financiële buffers aanhouden en zij mogen zich ‘verheugen‘ in de toegenomen belangstelling van allerlei soorten toezichthouders. Terloops vermelden we daarbij dat ze zelf de facturen van die toezichthouders mogen betalen. Per land zijn er specifieke aanvullende maatregelen getroffen, zoals in Nederland de Bankierseed en de wetgeving rond bonussen die de perverse prikkels uit het systeem moeten halen en er is tevens een bankbelasting ingevoerd.
Het geopolitieke landschap anno 2020
Het is van belang om even stil te staan bij de internationale geopolitieke verhoudingen. Allereerst hebben we te maken met de machtigste economie ter wereld, de USA, op dit moment geleid door een president die een bijzondere relatie heeft met de waarheid en feiten. Feit is dat de federale staatschuld in de USA sterk oploopt en dat veel topeconomen zich ernstig zorgen beginnen te maken over de hoogte van de Amerikaanse staatsschuld.
De voormalige grootmacht de USSR, inmiddels gereduceerd tot Rusland, belandde na de val van de Muur begin negentiger jaren in grote financiële problemen. Uiteindelijk is de macht in Rusland, als belangrijkste overblijfsel van de USSR, via de KGB in handen gekomen van Vladimir Poetin. Deze machtspoliticus wilde coûte que coûte voorkomen dat zijn Rusland nog een keer afhankelijk zou zijn van de internationale kapitaalmarkten. En dat is gelukt. Het overheidsgeld klotst nu tegen de plinten op in Moskou.
Dan het vertrouwde, oude continent, Europa, meer bepaald de EU, nog steeds geen lichtend voorbeeld van een eensgezind politiek beleid versus niet-EU landen, maar economisch gezien wel een machtig blok, ondanks de perikelen rond de Brexit. In ieder geval is er dankzij de euro en de afgesproken begrotingsdiscipline geen sprake van een economische tijdbom qua schuldpositie onder het Europese fundament.
Van Mao Tse-toeng naar Xi Jinping
China is een geval apart. Na tientallen jaren van economische afzondering is China zich gaan interesseren in de rest van de wereld en andersom. Uiteraard wilden de niet-Chinese ondernemingen gebruik maken van dat enorme potentieel aan goedkope arbeidskrachten, hetgeen ook geschiedde. Maar wel vooral de laatste jaren tegen de voorwaarden zoals die door de Chinezen bepaald werden. Langzamerhand werd de markt iets opener voor niet-Chinese bedrijven, maar echt open ging die niet. Ook daar, net als in Rusland, is er slechts één machtsapparaat, dat alle touwtjes in handen heeft en uiteindelijk bepaalt dat ene machtsapparaat, de communistische partijtop, de werkelijke spelregels die in China gelden. De machthebbers in China hebben als ultiem doel om in 2049, precies 100 jaar nadat Mao Tse-toeng aan de macht kwam, samen met het Chinese volk, te vieren dat ze het machtigste volk ter wereld zijn, in allerlei opzichten.
Het schuldenprobleem in China
Zo, na deze korte uiteenzetting over de geopolitieke situatie zullen we het probleem benoemen. Het heeft gewoon te maken met schulden, niets meer en niets minder. De Chinese meerjarenplan economie heeft een stevige doelstelling met betrekking tot de jaarlijkse economische groei. De partijtop vindt het minder wenselijk als de jaarlijkse groei minder dan 6 procent zou bedragen.
Voor de goede orde het Amerikaanse bruto nationale product ligt nog zo’n 60 % boven dat van de Chinezen, maar het Chinese bruto nationale product is inmiddels al bijna 3,5 keer zo groot als dat van Duitsland en al bijna 3 keer zo groot als dat van Japan. Vergelijk dat eens met de situatie uit het begin van deze eeuw! In 2002/2003 ten tijde van het uitbreken van dat andere virus, SARS genaamd, bedroeg het aandeel van China in wereldeconomie nog maar 4%, inmiddels is dat aandeel gestegen, begin 2020 naar bijna 20 %.
De consequenties van deze groeifinanciering laten zich raden, een fikse toename van de nationale schuld, inmiddels opgelopen tot 250 procent van het bruto nationale product. De vraag is hoe de Chinese leiders daarmee in toekomst willen omgaan.
Even ter vergelijking, in Europa hebben sommige landen een serieus probleem als het gaat over de officiële nationale schuld, zoals België en Italië, maar daar moeten wel kanttekeningen bij geplaatst worden want in die landen is veel particuliere welvaart opgebouwd. Andere Europese landen daarentegen hebben hun financiën redelijk op orde, in die zin dat de nationale schuld onder de 60% procentnorm ligt, die door veel economen als een maximum wordt beschouwd en door de EU als maximum wordt aangeraden.
Dan weer even terug naar China, want daar ligt het fundamenteel anders! Daar is de nationale schuld maar liefst 250 procent van het bruto nationaal product, met andere woorden 250%, dus meer dan 4 keer zoveel als in Europa voor wenselijk gehouden wordt! De schuldtoename was vooral erg sterk in de periode 2011 tot 2016, met een jaarlijkse toename van gemiddeld 10 procent per jaar… de laatste jaren is het niveau gestabiliseerd tot zo rond de 250%, maar de vraag is natuurlijk wat de impact dit jaar zal zijn als gevolg van de recente gebeurtenissen rond het coronavirus. Zo hebben we net een spectaculair weekje op de beurs achter de rug. Velen waren vergeten dat het ook wel eens tegen kon en kan zitten: beurskoersen kunnen ook dalen. Ook die van de Chinese beursgenoteerde ondernemingen, waar al veel Westers kapitaal in zit. Even weer terug naar de Westerse Financial Services Industry: die hebben het niet gemakkelijk, het traditionele verdienmodel met rentemarges staat al jaren zwaar onder druk, toezichthouders staan regelmatig op de stoep, aandeelhouders zijn niet bijster tevreden, dus is de verleiding groot…
Opening-up is de valstrik
Gezien de verwevenheid tussen het Chinese bedrijfsleven en de overheid is dit bizarre schuldpercentage van 250% buitengewoon zorgelijk. Hoe denkt men dit te gaan oplossen? Welaan, de Chinese overheid (Tom Poes, verzin een list…) denkt wellicht de oplossing gevonden te hebben. Waren buitenlandse financiële instellingen in het verleden niet of nauwelijks welkom op de Chinese markt, nu is er sprake van een duidelijke kentering. Ja, tegen het einde van dit jaar 2020 zou het zo moeten zijn dat er zelfs sprake is van ‘full ownership‘ voor buitenlandse banken en verzekeringsmaatschappijen. De Chinezen spreken in dit verband van ‘opening-up‘ van de markt. Er is immers ook al veel Westers geld belegd in Chinese beursgenoteerde ondernemingen. Het openstellen van de interne financiële markt voor buitenlandse banken en verzekeringsmaatschappijen past in de trend nu steeds meer Chinezen over de wereld uitzwermen, zowel in de zakelijk sfeer, maar ook als toerist. Het schijnen er jaarlijks meer dan 100 miljoen te zijn. De controle op in- en uitvoer van valuta door de Chinese autoriteiten als gevolg daarvan is erg moeilijk geworden.
Nu de niet-Chinese banken en verzekeringsmaatschappijen binnenkort zomaar op de interne Chinese markt mogen opereren, moet men zich afvragen, met welk doel doet Peking dat? Spelen zij niet handig in op het bekende thema van hebzucht, of zo u wilt in het Engels op ‘greed’? Tja, de tweede economie ter wereld, daar moeten we toch aanwezig zijn? Op zich logisch toch? Ja, en als er een paar grote (financiële) schapen over de dam zijn dan kunnen we toch niet achterblijven?
Op zich lijkt het fantastisch, een land met zulke mooie groeicijfers, maar wie bepaalt dat? En wat te denken van de cultuur? En de Chinese taal? Het mag duidelijk zijn dat Peking een geheel eigen agenda heeft met als uiteindelijk doel hun feestje in 2049. Kijk naar wat er in Afrika, Suriname, Griekenland en Servië gebeurt.
Eenmaal binnen in China moet u niet vreemd opkijken als de wettelijke spelregels veranderd worden en dan? Misschien wordt u wel verplicht om de Chinese staatsschuld af te lossen als een soort “genoegdoening” aan het Chinees volk. U kunt nu nog kiezen. Heel simpel gezegd, niet doen. Als u dan toch mee gaat doen, dan niet klagen dat u niet gewaarschuwd bent!
Denkt u maar eens rustig na over de gevolgen voor uw onderneming, uw werknemers, uw aandeelhouders, de wereldeconomie en uw geweten. Misschien nog een keer de periode van voor 2008/2009 goed bestuderen? Of misschien nog verder terug in de periode van het naoorlogse Duitsland met “Wir haben es nicht gewusst” ?
