Kees Boele over onderwijs en Public Values: ‘De systeemwereld en de bedoeling’

Addy Koetje
Kees Boele: “Ik geloof ergens in en ik sta ergens voor, maar ik ervaar zelf in mijn functie het moeras waarin ik mij begeef. De enorme hoeveelheid informatie die tot ons komt leidt tot stress en tot het verminderen van sociale contacten. Management Informatie Systemen en ICT kunnen dit wel een beetje hanteerbaar maken, maar de hoeveelheid informatie groeit harder dan welk systeem ook. Omgaan met informatiestromen vraagt het vermogen om te selecteren. Dit vermogen is wijsheid en wijsheid brengt rust.” Dr. Kees Boele, voorzitter van het College van Bestuur van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, sprak als keynote op het RiskCongres Public Values op 5 april jongstleden in Den Haag.

Statistieken laten zien dat de mooie plaatjes van gelukkige jongeren in schril contrast staan met hoge percentages van studenten die stress ervaren (56%) en eenzaam zijn (22%). Misschien heeft het te maken met het aantal en de duur van gesprekken tussen ouders en jongeren, dat de laatste jaren gestaag afneemt. Jongeren en leraren vervreemden van elkaar. De docent koos ooit voor het onderwijs uit passie voor jonge mensen en het vak. Pluspunten waren zelfstandigheid, een veilige sfeer en een collegiaal team. Wie bevraagt de docent daar nog op?
Het doel van het onderwijs raakt uit beeld
Sinds 1985 hebben economen van scholen organisaties gemaakt met klanten, procedures, meetbare prestaties en concurrenten. De overheid voegde prestatieafspraken toe. Managementtaal beïnvloedt de realiteit. Het ‘Human Resource Management’ en ‘Persoonlijke Ontwikkel Plan’ gaat over targets en productiviteit. Ook de accountant en de governance code vragen niet of nauwelijks naar passie, vertrouwen en sfeer. Voor docenten is de administratieve druk en het niet verbinden op inhoud en passie de belangrijkste reden om het onderwijs te verlaten. Uit eindeloos verantwoording af moeten leggen spreekt wantrouwen. Het doel van het onderwijs ‘jongeren wijzer laten worden’ raakt hierdoor tevens uit beeld.
Vanuit de zaal wordt gesteld dat falende docenten door gebrek aan toetsing langer doorgaan dan goed is voor de studenten. De heer Boele zegt dat HRM dit niet oplost. Leidinggevenden moeten kracht tonen en de starre rechtspositie zal moeten veranderen. Binnen de HAN (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) wordt waar mogelijk wel doorgepakt. Het zijn zeer kostbare trajecten.
Er wordt gereageerd vanuit het publiek op de verstoorde balans tussen governance en compliance en het doel van het onderwijs. Yin en Yang is een verbindend model. Managen betekent ruimte geven met focus op ‘waar staan we voor’ en tevens beperkingen opleggen. De heer Boele ziet hier een prima bruggetje naar verandering. Terwijl docenten uit passie kiezen voor het onderwijs worden zij jaar in jaar uit benaderd over beloning, promotie, resultaten enz. Leidinggevenden zullen meer moeten sturen op inhoud en sfeer en de verantwoordelijkheid terug moeten geven aan de docent en het team. Dit vraagt lef, ook van de docenten. Soms is het wel veilig om je te kunnen verschuilen achter een protocol.
Een school is geen bedrijf en een leerling is geen klant maar een persoon. De praktijk leert dat governance-denken niet werkt. Er zijn voorbeelden van onderwijsinstellingen waar het helemaal fout ging, terwijl de governance en alle lijstjes en cijfers een positief beeld schetsten. Sturen vanuit gezag is effectiever dan sturen vanuit macht. Verantwoording afleggen over de besteding van publieke gelden moet. De missie is te laten zien dat de inzet het doel dient. Wie kent alle reglementen? De Tien Geboden uit de bijbel zijn misschien precies genoeg.
Vanuit de zaal wordt opgemerkt dat er veel herkenning is in de gescheiden werelden. Een accountant zou hetzelfde verhaal kunnen doen, maar mag niet buiten zijn protocol treden. Hoe brengen we de werelden dichter bij elkaar? De heer Boele zegt dat iedereen elkaar in het systeem vasthoudt. Het vraagt moed om dit te doorbreken, niet alleen op een Congres maar ook op de werkvloer.
De auteur van dit artikel is Addy Koetje van Notuleren en Organiseren en zij kan bereikt worden via www.ackoetje.nl