Davos : Wereldeconomie versnelt, maar sfeer is kil

Hans Bevers
Het waren weer hoogdagen in het Zwitserse Davos, de jaarlijkse hoogmis voor grote spelers in onze economie. Toeval of niet: er lag veel sneeuw in Davos. De wereldeconomie versnelt maar de sfeer is kil. De globalisering is zichzelf voorbij gereden en terug tegengekomen. De technologische revolutie moet beter begeleid worden. Met ruim 3,5% groei trekt de wereldeconomie een fameuze spurt. Bedrijven en gezinnen laten de remmen los en hier en daar ontstaat krapte op de arbeidsmarkt. Dat is de voorbije tien jaar wel anders geweest. Maar voor sfeer en gezelligheid zijn er maar weinig punten. Behalve op de beurzen dan, die lijken stilaan in hogere sferen te belanden.

Koude “Realpolitik” domineerde de agenda van wereldleiders tijdens het Wereld Economisch Forum in Davos, de ‘hoogmis van het kapitalisme’. Creating a shared future in a fractured world, dat was het thema van dit jaar. De Zwitserse berglucht inspireerde de Chinese leider Xi vorig jaar wel nog tot filosofische gedachten. Protectionisme nastreven, zo wist hij, is jezelf opsluiten in een donkere kamer. Wind en regen blijven er buiten, maar ook licht en zuurstof. Mooie maar weinig geloofwaardige woorden van iemand die de spelregels van het kapitalisme naar zijn hand zet.
De Donald kent er natuurlijk ook wat van. Hij moet en zal de ‘economische agressie’ van China en Rusland stoppen, zo staat de lezen in zijn laatste veiligheidsrapport. Daarnaast zal er in Davos veel aandacht gaan naar de nieuwe technologische ontwikkelingen en hun disruptieve impact.
Onwaarschijnlijk parcours
Ondanks het feit dat de wereldhandel vorig jaar met vijf procent steeg, heeft de globaliseringsgedachte maar weinig jus in de benen. Dat is niet vreemd als je het onwaarschijnlijke parcours van de laatste vier decennia bekijkt. Weg met de getemperde globalisering en de kapitaalcontroles van de Bretton Woods periode. De weg vrij voor fiatgeld, grote geldstromen en deregulering. Het kapitalisme etaleerde een indrukwekkend machtsexplosie.
Het communisme moest aan de kant, geen rode dorstlesser meer. Met de val van de Berlijnse Muur en de integratie van China stak er bovendien een strakke rugwind op. Economen en politici, van rechts en van links, opgetut als cheerleaders van de globalisering… Go East. De Homo Economicus poserend in vol ornaat, soms ook op de bank in de schaduw. Met daarnaast Freeriders die koel bleven onder de klimaatopwarming. Maar uiteindelijk is het kapitalisme zichzelf tegengekomen. De bezemwagen van de overheid moest uitrukken en de Homo Psychologicus kwam uit de kast. Het volk verhief zijn stem, niet altijd zo sportief.
Nieuwe zware etappe
Nu het volk een dagje ouder wordt, lossen kwieke technologische doorbraken elkaar af. Ik zie veel potentieel maar voor naïef vooruitgangsoptimisme is geen plaats. De wereld is VUCA roepen technologen in koor. Dat staat voor Volatile, Uncertain, Complex en Ambiguous. Wil je overeind blijven, dan moet je zelf ook in VUCA-versnelling schakelen. Dat betekent, handelen met Vision, Understanding, Clarity en Agility.
Dat had ik zelf niet willen bedenken. Maar ze hebben een punt. Nieuwe technologieën zetten de spelregels op hun kop. Geen oortjes deze keer maar artificieel koersinzicht.
Diegenen met het geld en de digitale skills slepen de trofeeën binnen, de rest heeft weinig verhaal. De Amerikaanse wedstrijdleiding grijpt voorlopig niet in, integendeel. De net besliste belastinghervorming en de terugdraaiing van Obamacare dreigt het peloton verder op te breken. Ook bij ons laaide de discussie over ongelijkheid recent op. Geen Angelsaksische toestanden maar ondanks de hoge sociale uitgaven scoren we pover op het vlak van arbeidsmarktintegratie en armoede. Dat moet beter.
Intussen heeft de technologie haast.
Sociaal welvaartsfonds
Volgens Richard Baldwin, professor internationale economie in Genève, zullen telerobotica en tele-aanwezigheid een derde globaliseringsgolf op gang trekken. Met virtual offshoring kunnen naast de beste academici, ingenieurs en informatici nu ook poetsfirma’s hun diensten wereldwijd aanbieden. Maar of dat de sfeer ten goede komt, valt te betwijfelen.
Oplossingen? Het ligt voor de hand dat het onderwijs meer moet inzetten op meer complementariteit tussen mens en machine. Verder zagen onrijpe en weinig realistische ideeën het licht. Er was de robottaks, het basisinkomen en de globale vermogensbelasting. De piste die tot nu toe weinig aandacht heeft gekregen is die van een sociaal welvaartsfonds.
Het principe trekt op dat van de sovereign wealth funds, staatsfondsen gespijsd met de opbrengsten uit natuurlijke hulpbronnen. De overheid, u en ik dus, zou een actieve rol kunnen spelen als kapitaalverschaffer voor een brede waaier van technologiebedrijven. De dividenden, wie weet zelfs superwinsten, kunnen vervolgens ingezet worden om haar sociaal beleid vorm te geven.
De overheid zeg je?
Wel ja, die heeft in het verleden zo vaak de rol van innovatieve pionier op zich genomen. Neem de iPhone en zijn toepassingen: het internet, de GPS, het draadloze netwerk of het aanraakscherm. Een voor een werden ze ontwikkeld met publiek geld. Vervolgens heeft Apple de toepassingen geïntegreerd en vermarkt. Als de robots dan toch onze jobs afpakken, zoals sommigen beweren, dan zijn we ineens goed verzekerd. Uiteraard is dit geen one-size-fits-all oplossing. Maar het kan helpen om de winnaars en de verliezers van zowel de globalisering als de digitalisering in blockchain over de finish te krijgen. En dat is ongetwijfeld beter voor de sfeer.
De auteur, Hans Bevers is Chief Economist van Degroof Petercam uit Brussel.