Toezichthouders zitten in hun maag met Bitcoin…Tulpenmanie anno 21ste eeuw?

Michel Klompmaker
Al eerder hebben we concrete vragen gesteld aan verschillende toezichthouders over het fenomeen Bitcoin. Daar kwam dan niet echt een antwoord op. De koers van de Btitcoin op het moment van het schrijven van dit bericht, zondagnamiddag 17 december 2017, bedraagt 16.406 euro, een stijging van ruim 640 procent ten opzichte van zes maanden geleden.  Ondertussen begint men zich in de kringen van toezichthouders ernstig zorgen te maken. Dit blijkt uit het feit dat de Autoriteit Financiële Markten (AFM) bij beleggingsondernemingen benadrukt dat zij een algemene zorgplicht hebben bij het aanbieden van Bitcoin-futures aan (retail)beleggers in Nederland. De AFM wijst op het risico van voorzienbare teleurstellingen voor beleggers die willen handelen in futures op Bitcoin, terwijl zij niet de benodigde kennis en ervaring hebben.

Wellicht is het goed om er nog even wat geschiedenisles bij te halen. Al eerder was er in de zeventiende eeuw een ongekende hausse in de tulpenhandel die rond 1634 op kwam in Holland en Utrecht. Daar kwam abrupt een einde aan begin februari 1637. In die tijd, de Nederlandse Gouden Eeuw, bereikte de prijzen van de nieuw geïntroduceerde tulpenbollen extreme hoogten. Er werd toen ook al gespeculeerd in opties op tulpen, die op dat moment nog in de grond zaten! En zo werd de eerste bubbel gecreëerd in de economische geschiedenis.
De AFM waarschuwde in juni en november 2017 al voor de grote risico’s die zijn verbonden aan investeren in cryptocurrencies (nieuwe tulpen?) zoals Bitcoin, onder meer vanwege de zeer volatiele koers. Tegelijkertijd signaleert de AFM dat de huidige hype rondom cryptocurrencies beleggers kan aantrekken die zich onvoldoende bewust zijn van deze risico’s.
Complexe producten
Via het platform van de Chicago Futures Exchange en – vanaf vandaag 18 december  – de Chicago Mercantile Exchange hebben Nederlandse beleggingsondernemingen de mogelijkheid om Bitcoin-futures te verhandelen. De AFM wijst op het risico dat de huidige hype rondom Bitcoin en andere cryptocurrencies beleggers kan aantrekken die willen handelen in futures op Bitcoin, terwijl zij niet de benodigde kennis en ervaring hebben. De AFM benadrukt daarom dat beleggingsondernemingen een algemene zorgplicht hebben bij het aanbieden van Bitcoin-futures aan retailbeleggers in Nederland. Dit houdt in dat beleggingsondernemingen zich bij het verlenen van beleggingsdiensten op eerlijke, billijke en professionele wijze dienen in te zetten voor de belangen van (potentiële) klanten.
De AFM verwacht dan ook van beleggingsondernemingen dat zij hun wettelijke verplichtingen, waaronder de zorgplichtbepalingen en de bedrijfsvoeringsnormen, adequaat betrekken in de overwegingen om handel in futures op Bitcoin al dan niet te faciliteren. Als uit deze overwegingen blijkt dat de handel in futures op Bitcoin afbreuk doet aan de belangen van beleggers, dan moeten zij afzien van het faciliteren hiervan.
Speerpunten voor 2018
Beleggingsondernemingen moeten per 3 januari 2018 voldoen aan de Product Oversight & Governance (POG)-normen in het kader van de Markets in Financial Instruments Directive II (MiFID II). De eisen die in het kader van POG aan productontwikkeling en distributie worden gesteld zijn proportioneel in verhouding tot de complexiteit van het product. Gelet op de kenmerken van futures op Bitcoin is de AFM van oordeel dat de eisen ten aanzien van dit product zéér hoog zijn.
Het toezicht op productontwikkeling en distributie is een van de speerpunten van de AFM in 2018. De AFM zal dan ook extra aandacht besteden aan de naleving van de POG-normen.