Nederland is met innovatie te risicomijdend
De digitale transitie die zich momenteel voltrekt heeft maar ten dele met IT te maken en alles met bedrijfscultuur en mindset. Met die boodschap sloot Mark Zawacki, oprichter en eigenaar van 650Labs recent een interview met het FD af. Zawacki adviseert grote bedrijven op het terrein van strategie en innovatie. Tot zijn klanten behoren reuzen als Toyota, Shell, Tata Steel, Rabobank, IBM en Swisscom. Digitale transitie, zo benadrukt Zawacki, is ontwrichtend en raakt elke sector van de maatschappij. Organisaties die in deze maalstroom overeind willen blijven zullen daarom bereid moeten zijn om ingrijpende maatregelen te nemen. “En dan heb ik het niet over het ontslaan van 9000 mensen bij Rabo. Dat wijst voor mij op een korte termijn visie die ik bij meer grote Nederlandse bedrijven zie. Het management ziet ofwel het echte probleem niet onder ogen of men weet niet hoe men het aan moet pakken. Terwijl Rabo het verdwijnen van lokale kantoren probeert te managen, ontwikkelen de echt grote spelers als Apple en Google nieuwe diensten in samenwerking met allerlei innovatie spelers. Daar zit de echte bedreiging! Maar of dat doordringt in de boardroom?”
Voor het antwoord op de vraag wat er gaande is bij die grote spelers verwijst Zawacki naar een uitspraak van Marc Andreessen in de Wall Street Journal van 11 augustus 2011; ‘Software is eating the world’. “Wat dat betekent zie je aan namen als Motorola, Nokia, de grote uitgeefconcerns, de muziekindustrie, filmmaatschappijen, de retail en niet te vergeten de hotelbranche. In al deze sectoren is het zwaar weer, zo zwaar dat steeds meer namen verdwijnen. En wie zitten daar achter? Apple, Google Facebook, Netflix.”
Wat deze nieuwkomers gemeen hebben is dat ze bestaande branches ontwrichten zonder dat ze enorm investeren in kapitaalgoederen als IT. “WhatsApp is ’s werelds grootste telco maar heeft geen telecominfrastructuur. Netflix is de grootste filmaanbieder ter wereld maar heeft geen bioscopen, ’s werelds grootse taxibedrijf, Uber, heeft geen auto’s in eigendom, ’s werelds grootse verhuurder van kamers heeft geen vastgoed. Alibaba, de retailer met de hoogste beurswaarde, heeft geen inventaris. Daar zit de crux. Deze nieuwkomers vliegen een sector vanuit een heel andere invalshoek aan en vagen gevestigde namen weg.”
De incumbent players in Europa met Nederland voorop blijven koppig investeren in eigen IT oplossingen veelal vanuit de optiek kosten te kaasschaven om slechts de dividenden op pijl te houden. Het oogmerk om echt te gaan groeien laat men voorbij gaan. Is te risicovol en te inspannend. Duizenden banen gaan hierbij verloren die tijdelijk worden opgevuld door millenials met KM visa die voor 1.700 euro bruto per maand massaal vanuit Azië hier komen werken. Over twee jaar als deze grote partijen tot de conclusie komen dat al hun investeringen in App’s, moonshots en digitale CRM oplossingen verworden zijn tot impairments vliegen al deze millenials op straat. Nu is er een tekort aan IT personeel (ogenschijnlijk). Over twee jaar kan je ze aan de straatstenen niet meer kwijt en hebben we bewust een nieuw maatschappelijk drama gecreëerd. Dan zitten zowel ouderen als jongeren aan de zijkant.
Ondank zijn pleidooi voor ingrijpende maatregelen heeft Zawacki weinig vertrouwen in de mogelijkheden van grote bedrijven om zich aan te passen. “Zoiets vergt een cultuur en een mindset die je bij gevestigde bedrijven nauwelijks aantreft. Men kijkt te veel naar vandaag en morgen in plaats van naar 2020 en verder. Het management kijkt naar de aandeelhouders in plaats van naar kansen en bedreigingen.” Ter onderbouwing van deze stelling verwijst hij naar de succesvolle bedrijven van nu als Tesla, Twitter, eBay, Oracle, Dropbox, Google, Salesforce.com, Facebook en Cognizant “Met uitzondering van Apple zijn ze allemaal piepjong. Sommigen bestaan nog geen tien jaar. Ze hebben een spirit, een drive waardoor ze per bedrijf gemiddeld meer dan 100 miljard dollar aan waarde gecreëerd hebben. Welke onderneming uit de ‘oude wereld’ doet hen dat na?”
Wat deze bedrijven gemeen hebben is dat ze in Silicon Valley zijn gestationeerd, waar volgens Zawacki een ongekende dynamiek heerst. “Ooit was Silicon Valley de ‘high tech capital of the world’, maar inmiddels is het de ‘Industry Disruption Capital of the world’. Ooit werd er technologie ontwikkeld en verkocht men IT aan alle bedrijven ter wereld. Nu wordt er ontwrichtende business ontwikkeld waarmee men wereldwijd concurreert met de bedrijven die ook allemaal hun klanten zijn.” Een bedrijf als Oracle verkoopt over 2 jaar geen software meer en wordt een van de grootste platform dienstverleners in de wereld..
Voor wie denkt dat de concurrentiekracht van de ‘Silicon Valley nieuwkomers’ voortkomt uit kennis van IT heeft Zawacki een ontnuchterende boodschap. “Digitale transformatie draait niet om techniek alleen, maar om het toepassen er van. De chip, de pc, de smartphone, het internet, de browser, de database en zoektechnologie zijn niet in Silicon Valley uitgevonden. Maar men is in Silicon Valley wel heel goed in innoveren. Door slim combineren van deze technieken met marktsegmenten ontstaan nieuwe bedrijven die complete industrieën overhoop gooien.”
Daarnaast hebben ondernemers uit Silicon Valley volgens Zawacki een eigen dynamiek die zich vooral kenmerkt door ‘openheid, lef en enthousiasme’. Veel van die bedrijven die nu disruptive zijn, worden geleid door jonge managers. enorme drive o“Briljante ondernemersmensen die weinig te verliezen hebben, bereid zijn hun kennis en ervaringen te delen, én ze hebben een enorme drive om zich te bewijzen.” Om het belang van jeugdigheid te onderstrepen verwijst hij naar de leeftijd van andere grote namen uit de historie. “Charles Darwin ( 28), Albert Einstein (26), Leonardi da Vinci (23), Blaise Pascal (19), Louise Braille (15), Dorothy Hodgkin (23), ze waren allemaal piepjong toen hun ideeën post vatte. Het illustreert voor mij dat er jonge flexibele geesten nodig zijn om dingen te veranderen.”
Betekent dit dat gevestigde bedrijven per definitie kansloos zijn in de digitale mallemolen waarin we ons bevinden? “Nee”, benadrukt Zawacki, zaken “maar je moet wel het lef hebben om zaken echt anders aan te pakken.” Hij verwijst naar Steve Jobs die met de iPod een geheel nieuwe koers binnen Apple inzette. “Hij roeide letterlijk dwars tegen de stroom in, kreeg bergen kritiek, maar zette toch door. Inmiddels is Apple veruit het meest waardevolle bedrijf ter wereld.”
De handelwijze van Jobs toont volgens Zawacki ook aan dat je niet per se aan de speerpunt van nieuwe ontwikkelingen hoeft te lopen om kansen te verzilveren. “De iPhone kwam pas zestien jaar na de introductie van het mobieltje. Van de hoofdrolspelers van toen, Nokia en Motorola is niet veel meer over. Apple heeft begrepen hoe je de mogelijkheden van mobiele datacommunicatie voor veel meer dan alleen spraak kan benutten.”
Wat is Zawacki’s advies aan bedrijven die toch mee willen in de digitale transitie? “Zorg dat je voeling krijgt met de dynamiek in Silicon Valley. Daar is inmiddels een aantal clusters rond bepaalde branches ontstaan. De vier belangrijkste zijn; financial services, media, mobile en retail. Elk cluster wordt aangevoerd door een beperkt aantal ‘disrupters’ als Apple, Google, Skype, PayPal et cetera. Onder die aanvoerders heeft zich een aantal start-ups uit Silicon Valley geschaard en wat je nu ziet is dat de multinationals aanhaken. In het cluster ‘financial service’ bijvoorbeeld is inmiddels een aantal grote Europese banken vertegenwoordigd. Dat loopt vaak via een ‘special office’ dat ook daadwerkelijk in Silicon Valley gevestigd is. Via die ingang haken zij aan bij de ontwikkelingen die daar gaande zijn.”
Voorwaarde om te kunnen aanhaken is dat je bereid moet zijn om je kennis te delen. “Massive sharing leidt tot massive learning en tot snelheid. Hoe meer mensen jouw plannen en ideeën kennen, hoe meer en hoe sneller ze gevoed worden. Bovendien ontstaan er zo als vanzelf platforms waar kennis en technologie van verschillende partijen bij elkaar worden gebracht om nieuwe markten te veroveren.”
Zijn er ook specifieke don’ts? “Moffel je ‘innovation office’ niet weg in een afgezonderd hoekje van je bedrijf, maar maak er een kernactiviteit van die onder directe verantwoordelijkheid van de board valt. Met een chief innovation die hiërarchisch twee niveaus onder de CIO staat, zoals bij Rabo het geval is, redt je het niet.”
Als Zawacki vervolgens opstaat en wegloopt om zich naar een volgende afspraak te haasten, draait hij zich plotseling om: “Nog één tip; ga vooral aan de slag en ga niet op de overheid zitten wachten. Je bent nooit te vroeg. Dat heeft de afgelopen veertig jaar nooit gewerkt. Kijk naar Australië of naar Singapore, naar jullie eigen ‘Innovatie Platform’. Dat soort plannen bestaat alleen op papier. Ze houden ambtenaren bezig, meer levert het niet op.”
Kenny van Ierlant
